"Als lector signaleer je niet alleen, je bouwt ook aan een oplossing"

Het lectoraat LVB en risicovol gedrag van Hendrien Kaal legt zich toe op onderzoek naar mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) die delinquent of ander risicovol gedrag vertonen.

“Dit werk doet ertoe, daar haal ik mijn motivatie uit. Ik schreef mijn proefschrift in Engeland over hoe de politie omgaat met kleinschalige drugsdelicten. Maar terug in Nederland dacht ik: dat doen we hier eigenlijk best aardig, daar zit niet de grootste pijn. Dat gold wél voor de doelgroep licht verstandelijk beperkten (LVB). Daar waren op dat moment heel weinig mensen mee bezig.”

Kennismaking met LVB

"Ik ben van oorsprong sociaalpsycholoog en startte in de criminologische hoek: drugsonderzoek. Na een tijd wilde ik iets anders en tijdens een uitstapje als docent Engels op het mbo maakte ik kennis met sociaalpedagogisch werk en de gehandicaptenzorg. Daar ging een wereld voor me open:  Ik voelde aan dat er ‘iets’ zat op het snijvlak van criminologie en sociaalpedagogisch werk waar ik iets mee kon. Maar ik kreeg toen nog niet scherp waar de vragen zaten, waarom het relevant was."

"Toen ik net met dit werk begon, keken partners me glazig aan. Men wist niet waar ik het over had of dacht ‘ja er zijn wel meer lastige doelgroepen’."

"Iets later, werkend op de universiteit, kwamen er criminologische onderzoeksvragen op mijn bord waardoor ik zag waar de behoefte lag. Zo vroeg het gevangeniswezen me om te onderzoeken hoeveel gedetineerden een lvb hebben (red: een IQ onder de 85). Ik zag dat we dat niet konden, niet zonder screeningsinstrument. Je kunt een steekproef gedetineerden wel vragen om een IQ-test af te leggen, maar daar hebben ze vaak geen zin in. Je hebt een véél laagdrempeliger instrument nodig. Zo ben ik begonnen met het ontwikkelen van de SCIL: Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking."

Toegenomen aandacht

"Nu wordt de SCIL en de kennis over LVB breed ingezet, bijvoorbeeld ook in de zorg en op scholen. De maatschappij wordt steeds complexer en minder toegankelijk, en het duurt altijd even voordat we doorhebben: ‘hey, daar zijn allemaal mensen waar het niet goed mee gaat’.  Wat dat betreft was het gevangeniswezen als een kanarie in de mijn: daar zagen we als eerste dat er iets mis ging. Er zit ook een concentratie van deze doelgroep in detentie."

"Studenten leren door te onderzoeken zelf kritische vragen te stellen, dat is onmisbaar."

"Toen ik net met dit werk begon, keken partners me glazig aan. Men wist niet waar ik het over had of dacht ‘ja er zijn wel meer lastige doelgroepen’. Nu is er een sterk toegenomen bewustzijn en er wordt me actief gevraagd om mee te denken. Organisaties gaan zelf op zoek naar informatie. Er zijn allerlei tools. Gemeenten vervullen niet alleen hun zorgplicht, maar achterhalen bijvoorbeeld bij burgers aan het loket of er nog meer zorgbehoefte is. We hebben fikse stappen gezet. Die ontwikkeling in expliciete aandacht heeft zeker niet alleen met het lectoraat te maken, maar we hebben wel een bijdrage geleverd."

Verbreding

"Omdat de aandacht voor LVB breder werd dan alleen het gevangeniswezen en criminaliteit, hebben we ook het lectoraat verbreed en de naam veranderd (red: van de term ‘jeugdcriminaliteit’ naar ‘risicovol gedrag’). We merkten dat we niet alleen bezig zijn met jeugd, en niet alleen met criminaliteit. Maar wél steeds met risicovol gedrag. Zaken als schulden, schoolverzuim of vragen van zorginstellingen als: Hoe ga je om met de wens van een cliënt om drugs te gebruiken? Bij een project als ‘Met zorg naar de politie’ kwam alles prachtig bij elkaar, maar bijvoorbeeld bij het project over het online gedrag van jongeren met een lvb begon het te wringen."

Korte lijnen met het onderwijs

"De afstand tussen het lectoraat en het onderwijs is ontzettend kort. In mijn geval heeft LVB een eigen afstudeerprofiel in de opleiding Sociaal Werk, dat is een luxe. Het is een klein docententeam met daarnaast een paar onderzoekers binnen het lectoraat, klein genoeg voor een WhatsApp-groepje. Daarin delen we interessante krantenartikelen, leuke voorbeelden die in de les gebruikt kunnen worden of een wetenschappelijk inzicht. Die korte lijnen maken dat het makkelijk is om expertise in het onderwijs te verwerken."

"Ik weet niet wat ik in de toekomst nog kan doen dat leuker is dan dit."

"De koppeling van het lectoraat met het onderwijs is ook belangrijk om onze studenten, de toekomstige professionals, onderzoekskwaliteiten bij te brengen. Studenten hoeven geen toponderzoeker te worden, maar enige basis helpt om je werk beter te doen. Bijvoorbeeld dat je in een wetenschappelijk artikel zélf kunt zien dat iets eigenlijk helemaal geen random steekproef is. Maar ook zodat je zelf in het werkveld en bij collega’s op een verantwoorde manier kunt nagaan waarom we dingen op een bepaalde manier doen. Studenten leren door te onderzoeken zelf kritische vragen te stellen, dat is onmisbaar."

Onderzoeker in het hbo

"De veelzijdigheid en flexibiliteit als onderzoeker in het hbo zijn deels wat het leuk maakt voor mij. Met collega’s en het werkveld kijk ik steeds: wat voor boeiends gaan we nu doen? Ik weet niet wat ik in de toekomst nog kan doen dat leuker is dan dit. Ik doe onderzoek in een gebied dat spannend en dynamisch is, ik kan mijn bevindingen direct kwijt in mijn omgeving, heb studenten dichtbij en heb ontzettend veel vrijheid. En omdat de samenwerking met de praktijk zo intensief is, doe ik ook iets dat wezenlijk bijdraagt. Als lector signaleer je niet alleen wat er mis is, je helpt bouwen aan een oplossing die je óók nog eens in het onderwijs kwijt kan."

Personalia

Naam: Hendrien Kaal
Functie: Lector LVB en risicovol gedrag
Proefschrift: Police Cautioning of Drug Offenders: Policies, Practices and Attitudes (2001).

Meer over het lectoraat | Meer over de lector | Terug naar overzicht interviews