"We moeten in de spiegel kunnen kijken"

Het lectoraat Transformatie in de Zorg voor Jeugd van Chris Kuiper doet praktijkgericht onderzoek samen met studenten en docenten.

"Ieder mens is gevoelig voor ellende. Maar je kunt nu eenmaal niet iedereen helpen die hulp nodig heeft. Zelf voelde ik de ‘appèlfactor’ bij jeugdigen in kwetsbare situaties, vooral als er sprake is van probleemgedrag. Hun stem wordt vaak niet gehoord. De stigmatisering is groot – alleen de term ‘probleemjongeren’ al. Misschien is dat wel waarom het iets extra’s in mij oproept. Er zitten meer kanten aan hun verhaal."

Terug naar de zorg

"Ik ben bij toeval in de jeugdzorg terecht gekomen. Mijn carrière startte ik als ergotherapeut. Ik deed sociaalwetenschappelijk onderzoek naar mensen met chronische reuma en pijnsyndromen in het toenmalige Academisch Ziekenhuis Utrecht. In 2007 schreef ik mijn proefschrift Eventmaker over het spanningsveld tussen managementisme, professionalisme en klantgerichtheid in de commerciële re-integratie. Toen werkte ik al een aantal jaren als lector bij Hogeschool Rotterdam, maar ik merkte dat ik er ook behoefte aan had om weer in de zorg te werken. Ik wilde richtinggevender kunnen werken, de zorg daadwerkelijk verbeteren. Zo kwam ik bij Horizon Jeugdzorg en Onderwijs terecht en ben ik steeds dieper deze wereld in gedoken.

Een paar jaar later kwam de functie van lector Transformaties in de Zorg voor Jeugd bij Hogeschool Leiden op mijn pad. Ook dat was trouwens toeval. Een collega van mij wilde solliciteren bij het lectoraat van Peer van der Helm (red.: Residentiële Jeugdzorg). Zo is het contact ontstaan en ben ik gevraagd of ik zelf ook niet als lector bij Hogeschool Leiden aan de slag wilde."

Samen Werken, Samen Leren

"Ik ben niet alleen lector, maar heb ik meerdere petten in mijn bagage: onderzoeker, leidinggevende, toezichthouder, beroepsbeoefenaar en sinds 1 januari 2021 ook hoogleraar. Dat is geen toeval, ook zelf zoek ik steeds naar balans. In mijn beleving zijn de drie banen bij iHUB, de UvA en Hogeschool Leiden een en dezelfde en het maakt mij niet zoveel uit welke functietitel mensen gebruiken. Voor de buitenwereld is het soms handig als je me in een hokje kan plaatsen. Dat is prima. Maar ik ben in alle situaties Chris."

"Alleen wetenschap maakt de jeugdzorg niet beter. Alleen professionals maken de jeugdzorg niet beter. En ook alleen de inbreng van ouders maken het niet beter."

"Ik vind het belangrijk dat ik altijd gevoed word door verschillende denkrichtingen. Meerstemmigheid is wat mij betreft sowieso nodig om echte verandering tot stand te brengen. Alleen wetenschap maakt de jeugdzorg niet beter. Alleen professionals maken de jeugdzorg niet beter. En ook alleen de inbreng van ouders maken het niet beter. Professionals, onderzoekers, beleid en zeker jongeren en ouders – al die perspectieven moeten gehoord worden.

Daarom hebben we bijvoorbeeld het leernetwerk ‘Samen Werken, Samen Leren’ opgezet. Hierin wordt samen geleerd en gewerkt door jeugdprofessionals en studenten en docenten van de opleiding Sociaal Werk van Hogeschool Leiden. Ook jongeren en ouders krijgen hierin een rol: we maken gebruik van hun ervaringskennis, naast de wetenschappelijke kennis over de jeugdzorg. Door iedereen te betrekken, kunnen we andere manieren vinden om te kijken naar de toekomst van jeugdzorg. Hiermee komen we tot onderwijs- én praktijkinnovatie."

Benieuwd? Luister naar de ervaringen van een deelnemende student in het leernetwerk.

Perspectieven boven tafel

"Verandering komt door verbondenheid, dus daar zoek ik altijd naar. Als je alle verschillende perspectieven boven tafel haalt, kweek je begrip. En begrip is belangrijk: je moet eerst de ander proberen te begrijpen, voordat je zelf begrepen wilt worden. Persoonlijk heb ik dat duidelijk ervaren in een periode waarin mijn dochter veel in het ziekenhuis lag. Ik had 7 jaar in dat ziekenhuis gewerkt, maar iedereen zag mij bij haar opname primair als ouder, niet als iemand die zelfstandig kon nadenken en wiens perspectief van belang was. Mijn dochter had dezelfde ervaring. Dat voelt dan heel vreemd."

"Ik ga uit van ‘Nothing about us without us’: neem geen besluiten over ons zonder dat wij betrokken zijn."

"Een werkvoorbeeld is een project over kwetsbare gezinnen. Wat is een kwetsbaar gezin? Volgens de gemeente is dat een gezin met problemen op het gebied van bijvoorbeeld schulden of huisvesting. Maar vindt een gezin met problemen op dat gebied zichzelf ook kwetsbaar? Of is juist het gezin kwetsbaar dat geld zat heeft, maar een kind heeft dat gedragsproblemen vertoont en waarvan de ouders net gescheiden zijn? Ook dat perspectief moet zichtbaar worden gemaakt. Ik ga uit van ‘Nothing about us without us’: neem geen besluiten over ons zonder dat wij betrokken zijn. Ik geloof dat je dan tot veel rijkere oplossingsideeën komt."

Onderzoekende houding

"Wat vooral belangrijk is in praktijkgericht onderzoek is dat de vraag die je stelt ook daadwerkelijk uit de praktijk komt, of voor de praktijk belangrijk is. Daarnaast moet de praktijk ook achter het onderzoek staan, er is commitment nodig. Dat houdt in: ongeacht de uitkomst van het onderzoek, je je committeert aan die uitkomst, ook als dat niet strookt met wat de praktijk verwacht of wil. De praktijk moet in de spiegel kunnen kijken, want waarom doe je anders onderzoek? Tot slot is het van belang dat er methodologisch goed onderzoek wordt gedaan. Snel een zelfgemaakte enquête uitzetten, dat vind ik geen onderzoek doen. Dat lijkt op ‘muzikale clowns die geen muziek kunnen maken’, daar heb ik een hekel aan. De wereld verandert snel en de onderzoeksmethodes die je gebruikt, moeten passen bij die snelle veranderingen. Want als het onderzoeksdesign niet passend is, wat doe je jongeren of ouders dan aan? Je zadelt ze op met oplossingen die niet (meer) passend zijn en vraagt wel tijd en energie te investeren."

"Als er überhaupt nog sprake is van een grens tussen onderwijs en onderzoek, dan mag die wat mij betreft worden uitgegumd."

"Die onderzoekende houding zou elke onderzoeker, maar ook iedere student en docent moeten ontwikkelen. Als hogeschool leiden wij onze studenten op tot kritische professionals, en er is een prettige wederkerigheid tussen onderwijs en onderzoek. Als er überhaupt nog sprake is van een grens tussen onderwijs en onderzoek, dan mag die wat mij betreft worden uitgegumd."

Personalia

Naam: Chris Kuiper
Functie: Lector Transformaties in de Zorg voor Jeugd
Proefschrift: Eventmaker (2007)

Meer over het lectoraat | Meer over de lector | Terug naar overzicht interviews