Lectorale rede op Hogeschool Leiden: lector Anna van der Want over identiteit en toekomst van het vrijeschoolonderwijs
14 september 2023 - In 1923, precies 100 jaar geleden, kwam er een groepje kinderen bij elkaar in een huiskamer in Den Haag. De allereerste vrijeschool in Nederland was een feit. Inmiddels telt Nederland 128 vrijescholen.
Hun gedeelde identiteit vindt haar wortels in de ideeën en idealen van Rudolf Steiner, grondlegger van de antroposofie. Maar hoe zorg je dat die wortels steeds opnieuw relevant blijven in een continu veranderende wereld en 21e-eeuws onderwijs? De nieuwe lector Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs bij Hogeschool Leiden, Anna van der Want, doet onderzoek naar wat een vrijeschool tot vrijeschool maakt en hoe ze zich ontwikkelen. Op woensdag 20 september houdt zij haar lectorale rede: Traditie in de toekomst: Over de identiteit van vrijeschoolonderwijs.
Daarmee doet Anna van der Want onderzoek naar een belangrijke onderwijsvorm in het scholenlandschap, want het vrijeschoolonderwijs maakt de laatste jaren een sterke groei door. Tussen 2011 en 2021 steeg het aantal leerlingen met 53,4%. En steeds meer ouders kiezen bewust voor een vrijeschool. Ook worden er regelmatig initiatieven gestart voor nieuwe vrijescholen. In de periode 2017-2022 kwamen er maar liefst 22 locaties bij waar vrijeschoolonderwijs wordt gegeven. Er komen dus steeds meer vrijeschoolleerlingen en vrijeschooldocenten bij en met het onderzoek richt de hogeschool zich op het versterken van de doelen waar het vrijeschoolonderwijs voor staat, zoals het realiseren van een brede en evenwichtige ontwikkeling van denken, voelen en willen bij kinderen en jongeren, zodat zij innerlijk vrije en verantwoordelijk en moreel handelende volwassenen worden.
De waarde(n) van vrijeschoolonderwijs: nu en in de toekomst
Via praktijkgericht onderzoek richt de onderzoeksgroep zich op het ontwikkelen van inzicht in wat er nodig is om betekenisvol vrijeschoolonderwijs te geven; voor nu en voor de toekomst. En juist op die toekomst wil de nieuwe lector zich richten. Want, zoals zij in haar rede zal betogen: “Welke rol spelen vrijeschooltradities in de toekomst? En hoe houd je die tradities in een wereld die alsmaar verandert relevant?” En dat is waar het volgens de lector spannend en interessant wordt: “De toekomst biedt mogelijkheden om tradities te veranderen, bij te schaven, opnieuw relevant te maken of juist te vergeten. Een belangrijke onderzoeksvraag, want enerzijds is de identiteit van vrijeschoolonderwijs stabiel en tegelijkertijd – net als bij alle andere schoolvormen, van christelijk, openbaar tot jenaplan – óók altijd in ontwikkeling. Dus wat maakt in de 21e eeuw een vrijeschool tot vrijeschool? En hoe speel je, met behoud van je identiteit als vrijeschool, in op allerlei actuele maatschappelijke ontwikkelingen?”
Onderzoek naar identiteit én ambacht van de leraar
Het onderzoek richt zich in eerste instantie, aldus de lector, op goed onderwijs: “Daar gaat het om. En dat beperkt zich in mijn ogen niet tot de vrijescholen alleen. Bijdragen aan goed onderwijs, dát is het uitgangspunt van de onderzoeksgroep, en ook niet voor niets een van de zwaartepunten van Hogeschool Leiden.” Dat wil de lector doen door zich te focussen op twee thema’s. Enerzijds onderzoek naar de identiteit van het vrijeschoolonderwijs. Hoe sluit je aan bij maatschappelijke (onderwijs)ontwikkelingen en hoe combineer je dat met je eigen identiteit als vrijeschool? En welke consequenties heeft dit dan bijvoorbeeld voor kinderen, diversiteit, het lerarentekort, onderwijskwaliteit en kansengelijkheid? Anderzijds vindt er onderzoek plaats naar het ambacht van de leerkracht en lerarenopleiders. Van persoonsvorming van kinderen tot de vaardigheid om onderwijs te verzorgen aan een variatie aan leerlingen.
Meer over de onderzoeksgroep en de lector
De onderzoeksgroep Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs is onderdeel van het kenniscentrum Professionaliseren door Onderwijspedagogisch Praktijkonderzoek van de faculteit Educatie van Hogeschool Leiden, dat zich richt op het vergroten van de kwaliteit van handelen van onderwijsprofessionals. De onderzoeksgroep is nauw verbonden met de Vrijeschool Pabo van Hogeschool Leiden, die uniek is in Nederland. Lector Anna van der Want is de nieuwe lector van deze onderzoeksgroep Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs. Zij studeerde theologie in Utrecht, kwam al snel in de wereld van het onderwijs en onderzoek terecht en promoveerde op een onderzoek naar de identiteit van de leerkracht. Zij deed daarvoor praktijkonderzoek op scholen en combineerde het doen van onderzoek met het lesgeven op verschillende lerarenopleidingen door heel Nederland.
De lectorale rede vindt plaats op woensdag 20 september van 13.30 tot 18.00 uur op Hogeschool Leiden. Meer informatie over de rede vind je hier.