Innoveren in de praktijk | Professionele Schoolcultuur | Je hart luchten! Integer of toch niet?

Het schooljaar is begonnen. Sommige goede voornemens hebben hun vruchten afgeworpen andere zijn in de waan van de dag de papierbak in gegaan. De kinderen zitten weer lekker in de routine van de klas. Daar waar je dacht een formatieprobleem te hebben, is toch een oplossing gekomen. Helaas is het na een week of vijf ook zo dat kleine (en grote) ergernissen de kop weer op steken. In de koffiekamer of in je werkkamer wil je collega even haar hart luchten. Wat doe jij als schoolleider? Is je hart luchten oké? Of is het roddelen?
 

Onderbuikgevoel

Toen ik schoolleider was overkwam me dit regelmatig. Een collega die mijn kantoor binnenliep om haar beklag te doen. Niet omdat er verwacht werd dat ik er iets mee deed, maar wel om even haar ‘hart te luchten’. Ik stond dit toe omdat ik het belangrijk vond om te weten wat er op de werkvloer speelde en omdat ik dacht dat ze het beter bij mij kon doen dan ergens anders. Toch kon ik ergens in mijzelf voelen dat dit gesprek niet juist was, dat ondanks dat er gezegd werd dat ik er niets mee hoefde te doen er wel degelijk iets van mij verwacht werd en dat ik ergens in werd betrokken waar ik op deze manier geen aandeel in wilde hebben.

Toen ik de professionele schoolcultuur leerde kennen begreep ik waar mijn onderbuikgevoel vandaan kwam. Galenkamp en Schut leggen in hun boek ‘De professionele schoolcultuur’[1] uit dat ‘je hart luchten’ een veredelde manier is van roddelen en dat direct de dramadriehoek in werking treedt.
_{[1] Galenkamp (H) & Schut (J). 2020. Handboek Professionele schoolcultuur. (3^e editie). Pica.}
 

De dramadriehoek

De dramadriehoek bestaat uit een aanklager, een slachtoffer en een redder. Het begint meestal bij een aanklager die iets kwijt wil: ‘Ik werk iedere keer alles bij in Parnasys, maar mijn duo heeft nog nooit een verslag toegevoegd bij een leerling.’ Of bij een slachtoffer die zoiets zegt als: ‘Ik heb helemaal alleen de kerstviering georganiseerd en nu is het echt even op.’ Doordat iemand de rol van aanklager of slachtoffer gaat vertegenwoordigen, worden de anderen die hierin betrokken worden als het ware uitgenodigd de andere rollen te gaan vervullen. Als schoolleider kun je op de aanklager reageren door een willekeurige van de drie rollen op te pakken:

• Redder: ‘Wat vervelend voor je, zal ik eens praten met je duo?’
• Slachtoffer: ‘Ik zal het wel weer oplossen, alsof ik nog niet genoeg te doen heb.’ (Dramadriehoek deskundigen kunnen hier ook wat aanklager gedrag in terug horen)
• Aanklager: ‘Waarom ben jij altijd degene die dit soort problemen bij mij op mijn bord legt?’

Zodra je als leidinggevende een rol gaat vervullen in de dramadriehoek is het heel lastig om er weer uit te stappen. En het is ook oprecht moeilijk om eruit te blijven want de dramadriehoek is zeer besmettelijk.
 

Geen reactie

Van mij als schoolleider werd dus gevraagd het ‘hart’ te horen en in de dramadriehoek te stappen met deze collega. Maar waarom wilde deze collega dat? Als je je ‘hart luchten’ als roddelen ziet dan weten we nu dat we roddelen omdat ons dat een gevoel van gezamenlijkheid oplevert. Het gevoel dat we niet alleen zijn in een situatie die we lastig vinden. Het lost niets op en het maakt de situatie in veel gevallen nog moeilijker, maar de ervaring alleen te zijn in de narigheid is erger. Dit inzicht hielp mij om mijn collega’s met compassie te benaderen, iets wat ik zelf ook nodig had om dit gedrag te kunnen veranderen binnen mijn team zonder dat ik zelf in de aanklagersrol terecht zou komen.

Om mijn theorie te testen dat er wel degelijk iets van me werd gevraagd naast luisteren, besloot ik mijn probleem voor te leggen bij de collega die bij mij binnen was gestapt. “Ik ben bang dat je hart luchten eigenlijk toch betekent dat je een bepaald soort reactie van mij wenst. Maar omdat ik niet degene ben met wie je een probleem hebt kan ik de situatie niet voor je oplossen en door een reactie te geven word ik onderdeel van het probleem.” De collega bleef vol houden dat ze echt alleen haar verhaal wilde vertellen. “Goed,” zei ik, “dan proberen we hoe het voelt als jij je verhaal vertelt en ik helemaal niet reageer.” De collega stak van wal, maar al na een zin of vier moesten we allebei lachen. “Ja,” zei ze, “je hebt gelijk. Ik wil toch iets van je, en als je helemaal niet reageert wordt me duidelijk dat alleen mijn verhaal vertellen niet genoeg is.” Toen kon ik tegen haar zeggen zonder haar voor het hoofd te stoten: “Praat je probleem uit met de juiste persoon en ik ben er voor jullie allebei als jullie er samen niet uitkomen.”
 

Workshop

Als schoolleider kan het een echte zoektocht zijn hoe je een professionele cultuur neerzet op je school. Het begint in ieder geval bij je eigen gedrag en het aanspreken van je collega’s op hun gedrag. Hier kun je soms wel wat ondersteuning en oefening bij gebruiken. Op 14 november 2022 geven wij een workshop waarin werken met de dramadriehoek centraal staat. Schrijf je nu voor de introductieprijs van € 85,- in!

Gratis Consult

Heb jij een vraagstuk over Professionele Schoolcultuur en wil je eerst eens kennis met ons maken om te zien of we iets voor je kunnen betekenen? Laat vrijblijvend je contactgegevens achter dan neemt een van onze onderstaande experts van het Centrum onderwijs & innovatie Leiden (COIL) contact met je op, om een afspraak te maken voor het gratis consult. Maak alvast kennis met Paul, Guus en Nynke.

Bij Centrum Onderwijs & Innovatie Leiden verzorgen we trainingen omtrent de professionele (school)cultuur. Voor (school)leiders die de cultuur in hun organisatie willen aanpakken door hun eigen overtuigingen en handelen ter discussie te stellen. Kijk voor meer informatie over onze verschillende leertrajecten over professionele schoolcultuur.

Auteur: Nynke Verdoner
Voormalig Schoolleider van een basisschool
Expert Professionele Schoolcultuur bij Centrum onderwijs & innovatie Leiden

Paul Kupper | COIL Expert Professionele Schoolcultuur

e: [email protected], tel: +31 (0)6 391 918 80

Guus Koot | COIL Expert Professionele Schoolcultuur

e: [email protected], tel: +31 (0)6 481 339 80

Nynke Verdoner | COIL Expert Professionele Schoolcultuur

e: [email protected], tel: +31 (0)6 290 918 23