Wereld Suïcide Preventie Week: ‘Een gedeelde verantwoordelijkheid’
8 september 2023 - Iedereen met een oog voor detail ziet dat verschillende mensen binnen Hogeschool Leiden deze week een geel lintje opgespeld hebben. Annelies Hooftman, manager van de afdeling Student Support, is één van hen.
Zij draagt het lintje tijdens deze Wereld Suïcide Preventie Week, waarmee Stichting 113 Zelfmoordpreventie aandacht vraagt voor suïcidepreventie.
Jaarlijks sterven in Nederland meer dan 1800 mensen door suïcide. ‘Mensen die een suïcidepoging deden, leren ons dat suïcide meestal geen bewuste keuze voor de dood is, maar dat zij echt niet meer wisten hoe verder te leven’, meldt Stichting 113 Zelfmoordpreventie hierover. ‘Praten over suïcidale gedachten is vaak moeilijk. Zó moeilijk, dat veel mensen worstelen in eenzaamheid tot ze uiteindelijk geen uitweg meer zien.’ Van maandag 4 tot en met zondag 10 september wordt om die reden de Wereld Suïcide Preventie Week georganiseerd. Op zondag is het daarnaast World Suicide Prevention Day, waarop wordt stilgestaan bij mensen die zijn overleden door suïcide, bij mensen die een poging hebben overleefd en bij iedereen die door suïcide is geraakt.
‘Ik vind het heel belangrijk om aandacht te vragen voor suïcidepreventie’, zegt Annelies over het dragen van het gele lintje. ‘Eerder ben ik elf jaar werkzaam geweest als studentendecaan bij Hogeschool Leiden. Toen ik net startte, vond ik het enorm ingewikkeld om het onderwerp zelfdoding bespreekbaar te maken in gesprekken. Een speciale week zoals deze zorgt voor bewustzijn. Zo wordt duidelijk dat dit onderwerp ook in jouw omgeving kan voorkomen, het vooral bespreekbaar moet zijn en dat iedereen het verschil kan maken.’
Volgens Annelies zijn er nog maar weinig collega’s en studenten die weten waar het gele lintje voor staat. ‘Die bekendheid moet nog groeien‘, vindt Annelies. ‘Maar als ik het doel van de gele lintjes uitleg, vindt iedereen het heel goed dat hier aandacht voor is. Veel directe collega’s ondersteunen dat ook en besluiten dan ook een geel lintje te dragen.’
Student Support
Alle studentendecanen en studentenpsychologen van Hogeschool Leiden hebben in mei en juni van dit jaar (opnieuw) een suïcidepreventietraining gevolgd bij Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Bij deze gatekeepertraining leren deelnemers hoe je suïcidale gedachten bespreekbaar maakt, hoe je de veiligheid inschat en de ander kan stimuleren om professionele hulp te zoeken. ‘Bij die training worden onder meer verkeerde aannames ontkracht, zoals de aanname om maar beter niet over zelfdoding te praten’, legt Annelies uit. ‘Alles wat je leert tijdens deze training zorgt ervoor dat het niet meer zo eng of ongemakkelijk is om een gesprek over zelfdoding te beginnen. Aan de reactie van iemand kun je daarna heel snel merken of het onderwerp wel of niet speelt bij die persoon.’
Bij de afdeling Student Support kunnen studenten aan de bel trekken met allerhande problemen die ze tijdens hun studie ervaren. ‘Daar komen wij veel tegen dat het minder goed gaat met studenten. Dat is een landelijke trend’, zegt Annelies. De training van Stichting 113 Zelfmoordpreventie werd ook gevolgd door een aantal studentenbegeleiders verschillende faculteiten. ‘Dit thema is niet alleen iets van Student Support, van de decanen en psychologen, maar het is iets wat ons allemaal aangaat. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid om geïnteresseerd te zijn in elkaar en om te vragen: ‘Hoe is het nu echt met je?’ Daar hebben we allemaal een belangrijke taak in.’
‘Eén van de eerste signalen is vaak dat iemand zich terugtrekt’
Peer van der Helm is sinds 2014 lector Residentiële Jeugdzorg bij Hogeschool Leiden. Samen met een team onderzoekers en docenten doet hij onderzoek naar het leef- en leerklimaat voor jongeren die het in onze samenleving minder getroffen hebben, bijvoorbeeld in de jeugdzorg, het speciaal onderwijs en gezinshuizen. ‘In het kenniscentrum Samen Redzaam houd ik me, samen met lector Chris Kuiper en lector Anne Krabbendam, veel bezig met het onderwerp suïcide en suïcidepreventie. We doen daar al heel lang onderzoek naar, dat levert inzichten en kennis op, maar we weten heel veel ook nog niet, want het is en blijft enorm complex’, legt Peer uit. ‘Wij trainen bijvoorbeeld met ons lectoraat gedragsdeskundigen hoe suïcidepreventie in te zetten. Ik benadruk altijd dat wij geen ‘magisch toverstokje’ hebben om dit probleem aan te pakken. Er zijn geen pasklare oplossingen.’
Ondanks de complexiteit zijn er een paar dingen wel duidelijk. ‘Eén van de belangrijkste oorzaken van suïcidepogingen, suïcidegedachten en daadwerkelijke suïcides is falen’, legt Peer uit. ‘Het is een langzaam proces waarbij aspecten als een laag zelfbeeld en het schamen voor jezelf eindigt in een tunnelvisie. Iemand wordt steeds meer die tunnel in gezogen en ziet geen andere positieve of vrolijke dingen meer. Aan het einde van die tunnel is er licht, en dat is dat je er niet meer bent.’ De lector benadrukt het belang van tijdige signalering. ‘Het is namelijk niet iets wat er zomaar is, er gaat een proces aan ten grondslag. Eén van de eerste signalen is vaak dat iemand zich terugtrekt.’
‘Ik zie onze hogeschool als een gemeenschap met een verantwoordelijkheid naar elkaar. Als je ziet dat mensen zich terugtrekken, moeten we signaleren dat er mogelijk iets aan de hand is.’ Met drie stappen geeft de lector duidelijke handvaten om aan de slag te kunnen. ‘Tip één is om aan te geven dat je bereid bent om naar iemand te luisteren, een hele belangrijke stap. Stel simpele vragen, bied een luisterend oor en luister vooral zonder te oordelen. De tweede tip is om iemand altijd serieus te nemen wanneer verteld wordt dat het niet goed met iemand gaat. Vraag daarna door, zonder opdringerig te worden. Tip drie: als je denkt dat er echt iets aan de hand is, raad mensen dan aan om hulp te zoeken. Om dat vrijblijvende advies te geven hoef je echt geen psychiater te zijn. Mensen aanraden om professionele hulp te zoeken is nooit verkeerd.’
Online training voor docenten
Student Support raadt alle docenten van Hogeschool Leiden aan om een online training over suïcidepreventie te volgen van Stichting 113 Zelfmoordpreventie. Daarnaast biedt het Suïcideprotocol van Hogeschool Leiden handvatten wanneer er sprake is van (mogelijke) suïcidaliteit bij een student. Voor hulp, advies en meer informatie over het herkennen en bespreekbaar maken van zelfdodingsgedachten, hoe de veiligheid daarvan in te schatten en anderen stimuleren om hulp te zoeken, is Student Support altijd bereikbaar.
Denk je aan zelfdoding en zoek je hulp? Bel 113 (gebruikelijke belkosten) of 0800-0113 (gratis) of kijk op 113.nl. Neem ook contact met hen op als je je ernstige zorgen maakt over iemand anders.