De wijkatlas, op naar een gezond en inclusief Leiden Zuidwest
In De Wijkatlas van Leiden Zuidwest brengen onderzoekers en studenten samen met inwoners en professionals de wensen en behoeften in kaart op het gebied van een gezonde en inclusieve wijk.
Hoe zorg je ervoor dat je in een wijk de gezondheid en inclusie van alle inwoners bevordert? Want de buurt waarin je woont – met alle voorzieningen daarin – creëert kansen op of belemmeringen in gezondheid en welzijn. Het lectoraat Eigen Regie bij Fysiotherapie en Beweegzorg en het lectoraat Sociale Innovatie van Hogeschool Leiden doen hier onderzoek naar in een Leidse wijk. Samen met inwoners en professionals uit de wijk verkenden ze zowel de belemmeringen als de kansen op het gebied van gezondheid en inclusie in de wijk Leiden Zuidwest. Het resultaat, De Wijkatlas van Leiden Zuidwest, werd op maandag 12 februari overhandigd aan twee inwoners in Sportcomplex 1574.
Aspecten als leeftijd, inkomen, achtergrond en opleidingsniveau, maar ook steen versus groen en voorzieningen in een wijk zijn allemaal van invloed op ons gedrag en onze gezondheid. En dat wordt steeds belangrijker, want de gezondheidszorg staat steeds meer onder druk. Om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden, moeten preventieve maatregelen worden genomen. Denk aan een gezonde, inclusieve leefomgeving waar zorg en welzijn dicht bij de inwoners wordt georganiseerd. Het streven is dat in 2030 50% van de zorg meer (of vaker) in de eigen leefomgeving plaatsvindt, samen met het netwerk rondom mensen. Daarbij is de samenwerking tussen zorg en welzijn en inwoners cruciaal, want in de eigen leefomgeving, waar iemand zelf de regie heeft, mee kan blijven doen en ertoe doet, kunnen we er ook samen voor zorgen dat inwoners fysiek, sociaal en emotioneel gezonder blijven.
Wijken in beweging door transities in de zorg
“In verband met deze transitie van zorg in instellingen naar gezondheid in de wijk, is het van belang om samen met inwoners en zorg- en welzijnsprofessionals te kijken naar wat zij nodig hebben om een goede passende zorg dicht bij huis te organiseren”, zo zegt Arlette Hesselink, projectleider en senior onderzoeker bij het lectoraat Eigen Regie bij Fysiotherapie en Beweegzorg. “Bijvoorbeeld op het vlak van preventie en het inzetten op een gezonde leefstijl. Want naast betere gezondheidszorg hebben preventieve maatregelen ervoor gezorgd dat onze levensverwachting is toegenomen. Deze toename is helaas ongelijk verdeeld over wijken en over mensen. Dus hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat alle inwoners voldoende bewegen in wijken met veel steen en minder leefbaar groen; dat ze vaker gezond(er) dan ongezond eten; en dat ze niet onopgemerkt vereenzamen achter de voordeur? Belangrijke vragen in verband met de dubbele vergrijzing – met méér ouderen, die ook steeds ouder worden – plus een toename van het aantal mensen met een ongezonde leefstijl, door veel zitten, ongezond eten en overgewicht. Ook groeit het aantal mensen met één of meer chronische aandoeningen en neemt het aantal mensen of huishoudens met een complexe multiproblematiek toe.”
Samen leren en samen optrekken
Maar hoe doe je dat nu, wijkgericht werken, en samenwerken aan een passend zorg- en welzijnsaanbod dat écht past bij de wijk waar je die aanbiedt? Om te onderzoeken waar kansen liggen in een wijk als Leiden Zuidwest gingen beide lectoraten samen met inwoners en zorg- en welzijnsprofessionals aan de slag om dit in Zuidwest in kaart te brengen. Leiden Zuidwest is een grote naoorlogse wijk die gekenmerkt wordt door een relatief grote diversiteit onder haar inwoners, wat betreft hun inkomensniveau, leeftijd en migratieachtergrond. “In ons onderzoek waren we echt benieuwd naar de inwoners en professionals in Zuidwest en hun ideeën voor een gezonde en inclusieve wijk”, zo Hesselink. “Wij doen participatief actieonderzoek en dit soort onderzoek leent zich er bij uitstek voor om gezamenlijk met inwoners en professionals te onderzoeken wat zij nodig hebben om samen met hen gewenste veranderingen door te voeren. Zij zijn de experts en kennen hun wijk het best. De verandering moet ook echt vanuit hen komen. Want van bovenaf, zo leert de ervaring, heeft weinig zin. Wij als onderzoekers zijn facilitators van die verandering. Het is een enorme verrijking dat we dit met meerdere lectoraten en opleidingen doen. Zo maken we volop gebruik van elkaars expertise en netwerk. Ook het betrekken van studenten, de professionals van de toekomst, werkt inspirerend. En we zijn tot slot ontzettend blij met onze junior onderzoeker Leendert Guijt, een alumnus van onze Master Fysiotherapie en Wijkgerichte Beweegzorg.”
De Wijkatlas van Leiden Zuidwest
Een eerste stap naar verandering is een grondige verkenning met inwoners en professionals om zo te weten te komen waar de wensen, behoeften en kansen liggen. Ook brachten de lectoraten, naast wensen en behoeften, de fysieke leefomgeving van Zuidwest, het huidige beleid, de sociodemografische gegevens en de samenwerking tussen professionals in kaart. De gebruikte onderzoeksmethodes varieerden van deskresearch, informele gesprekken tot participatieve observatie en van enquêtes, straatinterviews tot een DromenLab, waar inwoners en professionals ‘droomden’ over hun ideale wijk. In totaal spraken de onderzoekers met ruim 100 inwoners en 50 professionals uit het zorg- en welzijnsdomein. De resultaten hebben een plek gekregen in De Wijkatlas en De Schatkaart van Leiden Zuidwest. Hierin zijn alle wensen en behoeften verzameld, gecombineerd met feiten, cijfers en beleid voor deze wijk. Op basis hiervan kunnen inwoners, professionals, beleidsmakers en onderzoekers samen in gesprek over de belangrijkste vraagstukken rondom een gezonde en inclusieve wijk, en met elkaar plannen en activiteiten uitzetten.
Drie thema’s op de kaart
Uit de wijkatlas blijkt onder meer dat er behoefte is aan meer ontmoetingsplekken verspreid over de wijk. Verder nodigt de omgeving niet overal uit om in beweging te komen en geven professionals in de wijk aan dat er, wat betreft de samenwerking, nog ruimte voor verbetering is – zowel binnen de zorg als tussen zorg en welzijn. Ook laat de wijkatlas zien dat er een ruim en laagdrempelig aanbod van sport-, beweeg- en welzijnsactiviteiten in de wijk wordt aangeboden, maar dat dit vaak nog niet bekend is bij inwoners en professionals in de wijk. Op basis hiervan hebben de onderzoekers samen met inwoners en professionals drie hoofdthema’s geformuleerd waarmee Leiden Zuidwest in 2024 aan de slag kan: het versterken van de inwonersparticipatie, het verstevigen van de samenwerking tussen zorg en welzijn én het vergroten van de bekendheid en het gebruik van het aanbod in Zuidwest. Het komende jaar gaan het lectoraat Eigen Regie bij Fysiotherapie en Beweegzorg en het lectoraat Sociale Innovatie samen met inwoners en professionals aan de slag met concrete acties in de wijk om een waardevolle bijdrage te kunnen leveren aan een gezond en inclusief Leiden Zuidwest.
Meer weten? Download hier de wijkatlas ( pdf, 4.02 MB ) of de schatkaart ( pdf, 2.66 MB ) van de wijkatlas.
