naar homepagina
Hogeschool Leiden

Verantwoording 2021

De verantwoording over 2021 van het lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind over de bijdrage aan de beroepspraktijk en maatschappij, aan onderwijs en professionalisering en aan kennisontwikkeling.

Het lectoraat zet zich in om natuur terug te brengen in het leven van kinderen, óók in de schoolomgeving en in opvangsituaties. Via onderzoek worden nut en inzetbaarheid van de natuurrijke buitenruimte inzichtelijk gemaakt. De kenniskring van het lectoraat bestond in 2021 uit 10 onderzoekers, merendeels docenten van Hogeschool Leiden/Thomas More Hogeschool die voor minimaal één dag per week als onderzoeker zijn aangesteld, aangevuld met een onderzoeker van de Vrije Universiteit Amsterdam en een onderzoeker uit de beroepspraktijk. Zij vormen samen een langlopende onderzoeks- en leergemeenschap die samenwerkt aan diverse onderzoeksprojecten.

Beroepspraktijk en maatschappij

Begin 2021 hadden de coronamaatregelen een grote impact op het maatschappelijk leven. Het lectoraat besloot tijdens de lockdown om haar kennis in te zetten om studenten, leerkrachten en andere pedagogisch professionals een handreiking te bieden met tips over de werking van natuur voor het welzijn en de ontwikkeling van kinderen. Dit kreeg vorm in een serie Buitenboosters: vlogs, posts en posters over ‘Hoe natuur kan helpen in Coronatijd’. Omdat de Boosters door een breed publiek goed werden ontvangen ging de Buitenboosters na de lockdown door met het thema ‘onze relatie met natuur in klimaatcrisistijd’. De lector werd door dagblad Trouw en Staatsbosbeheer Magazine geïnterviewd over het belang van buiten voor de ontwikkeling van kinderen. 

In het kader van een meer inclusieve wetenschap, ook voor kinderen uit kansarme omgevingen, zijn in 2021 in een aantal plaatsen (natuur)wetenschapsclubs opgestart vanuit een zgn. leerecosysteem. Hierin wordt het leren binnen en buiten de school verbonden. Het onderzoek richt zich op hoe professionals in deze leerecosystemen zich nog beter kunnen inzetten om toegankelijke leeromgevingen en inclusieve educatie in leerecosystemen tot stand te brengen. Er was vertraging door het sluiten van scholen en buurthuizen, maar nu draaien de clubs stap voor stap steeds beter in de wijken. 

Op verzoek van Stichting Kinderpostzegels ontwikkelde het lectoraat scholing, een brochure, factsheet en handleiding om professionals in de maatschappelijke en vrouwenopvang te steunen bij hun keuzes voor de inzet van natuur bij hun opvanglocaties.

In het project ‘Hoofd, schouders, knie en TAAL’ werken de onderzoekers in praktijkgemeenschappen (communities of practice) aan de vraag: hoe kun je de fysieke ruimte waarin kinderen spelen inzetten voor de taalontwikkeling van jonge kinderen? Het onderzoek was vertraagd door de pandemie maar heeft aanvullende financiering verkregen om het project te verlengen. 
Onderzoekers Jannette Prins en Janneke Hagenaar spraken met het Leidsch Dagblad en in het vakblad HJK (Het Jonge Kind) over het onderzoek:

Jannette Prins is tevens betrokken bij het landelijke Jonge Kind Netwerk van pabo’s ter voorbereiding van de oprichting van een landelijke Expertisecentrum Jonge Kind.

In 2021 rondde het lectoraat haar vierjarig onderzoek af naar het versterken van de kwaliteit van de groene kinderopvang. De laatste jaren is er flink geïnvesteerd in meer groene buitenruimtes bij de kinderopvang, maar er is nog weinig kennis hoe deze natuurrijke buitenruimte optimaal te gebruiken zodat dit het welzijn en de ontwikkeling van het jonge kind (2-4 jaar) ondersteunt. In leergemeenschappen werd met professionals uit de kinderopvang gekeken naar het versterken van het pedagogisch handelen in de buitenruimte. Op 10 november 2021 was het slotcongres in Utrecht, waar de onderzoekers en ca. 40 professionals uit de kinderopvang de ervaringen en inzichten die zij tijdens het onderzoek hadden opgedaan met elkaar deelden.

Verder konden er weer diverse bijeenkomsten plaatsvinden waar de lector en onderzoekers een bijdrage aan leverden in de vorm van een presentatie en/of workshop, zoals een ‘(school)pleinsafari’ voor stichting Jeugdformaat in Den Haag en een presentatie en workshop bij de directeurendag van schoolbestuur vernieuwend onderwijs Agora.

Onderwijs en professionalisering

In 2021 werd in diverse onderzoekstrajecten een inhaalslag gemaakt wat betreft het verzamelen van data en het werken met professionals in leergemeenschappen. 

Voor het onderzoek in de groene kinderopvang organiseerde het lectoraat naast de bijeenkomsten van de leergemeenschappen een ‘Werkatelier Baby’. Praktijkprofessionals uit de kinderopvang gingen met onderzoekers aan de slag met het analyseren van filmfragmenten uit het onderzoek naar de groene kinderopvang.

De Outdoor Living & Learning Academy (OLLA) ontwikkelde op verzoek van Staatsbosbeheer een trainingstraject voor het invoegen van pedagogiek in de opleiding voor NatuurWijzers. Naast het ontwikkelen van studiemateriaal en diverse trainingsbijeenkomsten verzorgde OLLA een (online) workshop en lezing over het thema.
Het docententeam van de Outdoor Living & Learning Academy werkte verder aan de ontwikkeling van de Minor OnderwijsBuiten, die in september 2022 van start zal gaan. 

Mart Ottenheim ontwikkelde de keuzemodule Verdieping Buitenonderwijs voor de vsp-opleiding van Hogeschool Leiden. Ook verzorgde hij een workshop Wat is belangrijk in het onderwijs? over natuur en zingeving voor docenten van de faculteit Educatie tijdens hun onderwijstweedaagse.

Daarnaast verzorgden de onderzoekers van het lectoraat diverse gastcolleges en workshops voor studenten van de lerarenopleidingen en de opleiding Social Werk van Hogeschool Leiden.

Kennisontwikkeling

Dit jaar rondde het lectoraat haar vierjarig onderzoek in de groene kinderopvang af. Wereldwijd was dit de eerste studie waarin de inrichting en het gebruik van de buitenruimte gekoppeld werd aan de kwaliteit van de kinderdagopvang. Onderzoeker Marian Joven presenteerde in oktober een aantal voorlopige resultaten tijdens de ICEP (International Conference on Environmental Psychology) 2021 in Syracuse, Sicilië. 

Elise Peters publiceerde een derde artikel in haar promotietraject vanuit het onderzoek ‘De werking van natuur in de maatschappelijke en vrouwenopvang’:

  • Peters, E., Hovinga, D., Maas, J. & Schuengel, C. (2021). Exposure to a Natural Environment to Improve Parental Wellbeing in Parents in a Homeless Shelter: A Multiple Baseline Single Case Intervention Study. Journal of Social Distress and Homelessness.

Jannette Prins diende een eerste artikel in vanuit haar promotieonderzoek naar de taalontwikkeling bij jonge kinderen: 

  • Prins, J., Van der Veen, C., Van Santen S., Van der Wilt, F. & Hovinga, D. (2021). The Importance of Play in Natural Outdoor Environments for Children’s Language Development: An Explorative Study in Early Childhood Education. International Journal of Early Years Education. (ingediend, nog niet gepubliceerd)

De lector is sinds mei 2021 deelnemer aan kennis- en debatplatform Speelforum.