Kansengelijkheid

Het lectoraat doet onderzoek naar het toegankelijk en inclusief vormgeven van leerecosystemen, gericht op natuur en wetenschap. Hierbij staat de verbinding tussen binnen en buitenschools leren centraal. Hoofdonderzoeker op dit thema is Sofia van Santen, die hiervoor nauw samenwerkt met Naturalis Biodiversity Center.

Waarom is het onderzoek belangrijk?

Kansrijke leerecosystemen

Een rijke educatieve omgeving draagt bij aan de kansen van kinderen. Het gaat om mogelijkheden tot het verwerven van kennis en vaardigheden, het ontmoeten van rolmodellen, en om persoonsvormende aspecten zoals de ontwikkeling van een positief groeibesef. Dit gebeurt niet alleen op school. Buitenschoolse leeromgevingen worden vaak als relevante leeromgeving genoemd omdat het authentieke leercontexten zijn waar kinderen kennis en vaardigheden opdoen en rolmodellen kunnen ontmoeten. Maar buitenschoolse educatie is niet voor alle kinderen beschikbaar en niet altijd inclusief. De leerecologieën van kinderen, alle mogelijkheden om te leren en ontwikkelen, zijn ongelijk waardoor kansen ongelijk zijn.

Leerecosystemen kunnen bijdragen aan het creëren van kansen voor kinderen door bij te dragen aan een rijke ervaringswereld. Het gaat hierbij om verrijken en verbinden van leer- en ontwikkelmogelijkheden. In een leerecosysteem werken lokale instellingen zoals scholen, buurtcentra, kinderopvang, bibliotheken, musea, sociaal werkers, kennisinstellingen en onderzoeksinstituten samen. Door inhoudelijke aansluiting, doorverwijzen en het wegnemen van drempels, kan een kind steeds doorleren en interesses ontwikkelen. Zo kan een kind bijvoorbeeld op school kennismaken met een thema, naschooltijd activiteiten in een buurthuis bijwonen of lid worden van een club, thuis online verdieping zoeken, en met familie een bibliotheek of museum bezoeken. Hierbij spelen wegwijzers (de volwassenen) een belangrijke rol. Ook is het een essentiële voorwaarde dat de plekken en het aanbod werkelijk toegankelijk en inclusief zijn zodat kinderen en ouders zich welkom, gezien en gewaardeerd voelen.

De ontwikkeling van structurele leerecosystemen en onderzoek hieraan, staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Onderzoekers vanuit het lectoraat onderzoeken samen met professionals uit de praktijk hoe toegankelijke en inclusieve leerecosystemen eruit kunnen zien en wat deze voor de kinderen opleveren.  

De leerecosystemen waar het lectoraat zich aan verbindt, zijn gericht op natuur en wetenschap. Hiervoor wordt samengewerkt met Naturalis Biodiversity Center aan ‘Natuur om de Hoek’, een leerecosysteem programma voor kinderen en families om ongelijkheden in toegankelijkheid, interesse- en talentontwikkeling voor natuur en wetenschap te overbruggen.  

Overzicht onderzoeksprojecten

Natuur om de hoek

Hoe kunnen we kinderen voor wie dit minder vanzelfsprekend is, laten ervaren dat natuur en wetenschap wél iets voor hen kan zijn. Vanuit deze wens is in 2019 het leerecosysteem Natuur om de hoek gestart als pilot in een focuswijk in Leiden. Een vernieuwende aanpak waarmee buitenschoolse leeromgevingen en school actief met elkaar werden verbonden. De pilot was een samenwerking tussen Naturalis Biodiversity Center, Hortus Botanicus, stichting Naar Buiten!, IVN, drie basisscholen, Centrum Jeugd en Gezin en de gemeente Leiden.

Sofia van Santen deed in 2019 vanuit het lectoraat Natuur & Ontwikkeling Kind van Hogeschool en Naturalis een evaluerend onderzoek naar ‘Natuur om de Hoek’.

Kinderen noemen dat ze zich vrij voelen in de natuur, dat door natuur alles veel mooier wordt, dat het stress vermindert, dat ze er kunnen opladen om daarna weer fijner op school te zitten.  Ook horen we kinderen zorgen uitten, over de rotzooi die ze in natuur zien, dat de mensen niet goed voor planeet zorgen, dat ze bang zijn dat de aarde straks niet meer bestaat. Tegelijkertijd zijn natuur en wetenschap thema’s waar zij weinig mee bezig zijn in het dagelijks leven, en vinden ze dat er weinig natuur is. Ook hebben kinderen een sterk stereotype beeld van wetenschap, zien zij het niet als iets voor hen en moet je er ‘heel, te slim’ voor zijn.

Lees meer over de resultaten en aanbevelingen voor de huidige praktijk in de rapportage Natuur om de Hoek.  ( pdf, 972 KB )

“Als je naar buiten gaat dan begint een nieuw avontuur voor je.” “Dan hoor je allemaal vogeltjes fluiten, als je bijvoorbeeld gestrest bent, dan kan je gewoon bijkomen, je kan lekker spelen […] Ik voel me daar ook gewoon vrij […] Dan kan ik ontspannen van school”

[leden van de Natuur om de hoek club]

Inclusieve wetenschapsclubs

Doel van dit project en onderzoek was om wetenschap toegankelijker te maken voor álle kinderen.

Buitenschools leren over wetenschap is enorm waardevol. Hoe meer kinderen ervan kunnen profiteren, hoe beter. Het is belangrijk dat wetenschapseducatie toegankelijk en inclusief is. Daarmee bereiken we zoveel mogelijk kinderen en dragen we bij aan meer gelijke kansen.

Binnen het project ‘Inclusieve Wetenschapsclubs’ werkten professionals vanuit Museon | Omniversum, Natura Docet, Natuurmuseum Fryslân, Naturalis, Hogeschool Leiden en de VSC (Vereniging van wetenschapsmusea en science centers) in een leergemeenschap aan  de ontwikkeling van nieuwe inclusieve clubs en activiteiten voor kinderen met grote afstand tot de wetenschap. Dit is gedaan in nauwe samenwerking met lokale partners, zoals een school, buurthuis of de weekendschool.

Op basis van geleerde lessen is de website De Inclusieve Wetenschapsclub ontwikkeld die professionals helpt om werkelijk toegankelijke en inclusieve wetenschapseducatie te bieden. Onderzoek je eigen praktijk vanuit drie perspectieven: de professional, de omgeving en het kind. Stel jezelf kritische vragen, doe praktische kennis op en laat je inspireren!

" We willen kinderen enthousiast maken voor natuur en wetenschap, ze wegwijs maken en laten ervaren dat dit ook iets voor hen kán zijn. Dit vinden wij belangrijk, omdat meer inclusieve wetenschapseducatie niet alleen leidt tot meer mensen die zich bezig willen houden met wetenschap, maar ook tot meer diversiteit aan mensen die bijdragen aan het wetenschapsveld en daarmee uiteindelijk een eerlijkere en inclusievere samenleving."

Sofia van Santen