Onderzoek zelfregulatie

Wat is zelfregulatie?

Het lectoraat GGZ houdt zich vooral bezig met het thema zelfregulatie. Dit is een belangrijk menselijk vermogen waar mensen met een psychische aandoening knelpunten in kunnen ervaren. Op deze pagina wordt uitgelegd wat zelfregulatie is en waarom het zo essentieel is.

Meer weten over zelfregulatie en wat dit betekent voor het dagelijks leven van mensen? In het digitale boekje Zelfregulatie als verhaal (2021) staan zestien persoonlijke verhalen beschreven. Het boekje is te downloaden via de rechterkant van de pagina.

Waar gaat het om bij zelfregulatie

Zelfregulatie is iets wat ieder mens, iedere dag gebruikt. Het is het menselijk vermogen om grip te krijgen op je gedachten, emoties en gedrag. We gebruiken het om door alledaagse situaties te navigeren en om met andere mensen samen te werken.

Wanneer je gebruik maakt van je zelfregulatie ben je een soort coach voor jezelf.

Het betekent dat je een beetje afstand van jezelf neemt, zodat je goed naar jezelf kunt kijken, en dat je jezelf door verschillende situaties heen coacht. Bijvoorbeeld door jezelf toe te spreken en aanwijzingen te geven, aan te moedigen zodat je je wat gemotiveerder voelt en te stoppen wanneer dat nodig is. 

Executieve functies en capaciteiten

Zelfregulatie wordt mogelijk gemaakt door de ontwikkeling van executieve functies en capaciteiten.

Executieve functies

Executieve functies zijn psychische processen die vanaf de kindertijd tot in de volwassenheid ontwikkelen. Deze processen maken het voor mensen mogelijk om problemen op te lossen, zichzelf te beheersen, te reflecteren, vooruit te kijken, met emoties om te gaan en doelen te stellen. Executieve functies zijn essentieel voor het omgaan met nieuwe situaties en vormen, samen met de executieve capaciteiten, de bouwstenen voor het overkoepelende vermogen tot zelfregulatie.

Executieve capaciteiten

Om in het dagelijks leven goed te functioneren, heb je allerlei vaardigheden of capaciteiten nodig. Deze ontwikkel je in de loop van je leven door nieuwe (sociale) ervaringen op te doen. Denk bijvoorbeeld aan het kunnen omgaan met tijd, samenwerken met andere mensen, sociale regels herkennen en doelgericht handelen. De mogelijkheid om deze vaardigheden te ontwikkelen komt voort vanuit de executieve functies.

In de afbeelding hieronder is te zien dat executieve capaciteiten (middelste ring)  nodig zijn voor adequaat functioneren in het dagelijks leven (buitenste ring). Deze capaciteiten leunen op de executieve functies (binnenste ring).

Tandwiel van executieve functies en dagelijks functioneren

Knelpunten bij zelfregulatie

Zelfregulatie is belangrijk voor het dagelijks leven. Voor veel mensen met een psychische aandoening is dit vaak moeilijk. In termen van de coach kun je zeggen dat de coach zijn werk niet helemaal optimaal doet. Het kan bijvoorbeeld lastig zijn om jezelf aan te sporen iets te doen waar je eigenlijk geen zin hebt. Of om overzicht te behouden als je veel taken op je bord hebt liggen. Hierdoor kunnen mensen met een psychische aandoening tegen allerlei moeilijkheden aanlopen, zoals tijdens het werk. Om beter te functioneren, bijvoorbeeld op het werk, kan het dus nodig zijn om je innerlijke coach wat meer handvatten te geven.

Zelfregulatie binnen de GGZ

Binnen de geestelijke gezondheidszorg zijn er nog niet zo veel mogelijkheden om mensen te ondersteunen bij het verbeteren van hun zelfregulatie. Het zit vaak verpakt in gesprekken, therapieën en bepaalde trainingen. Vanuit de samenwerking met ervaringsdeskundigen en (ex-)cliënten weten we dat dit niet altijd voldoende is. Dit betekent dat mensen met een psychische aandoening vooral op zichzelf aangewezen zijn om uit te vinden hoe zij hun zelfregulatie verder kunnen ontwikkelen. Maar dit blijkt lastig en het duurt langer dan nodig om dit uit te zoeken.

Projecten en onderzoek lectoraat GGZ

De vraag is dus hoe we mensen met een psychische aandoening kunnen ondersteunen in het verbeteren van hun zelfregulatie. Een van de antwoorden op deze vraag is door een methode te maken waarbij gekeken kan worden wat er nodig is om goed gebruik te maken van zelfregulatie.

Ontwikkeling van een methodiek

Het idee voor zo’n methode is op Hogeschool Leiden uitgewerkt tot de ZEEF-methodiek. ZEEF staat voor zelfregulatie eexecutieve functies. Kort gezegd is de ZEEF-methodiek een hulpmiddel waarmee uitgepluisd kan worden welke moeilijkheden én mogelijkheden iemand heeft in zijn of haar zelfregulatie. Dit heeft altijd te maken met hoe mensen in het dagelijks leven functioneren.

Meer weten

Wil je meer weten over zelfregulatie of de ZEEF-methodiek? Dan kun je contact opnemen met Juul Koene (onderzoeker lectoraat GGZ), e: [email protected]