Hogeschool Leiden

Leefklimaatonderzoek

Het lectoraat Residentiële Jeugdzorg doet onderzoek naar het leefklimaat binnen justitiële jeugdinrichting, residentiële jeugdzorginstellingen en forensisch psychiatrische instellingen. Het leefklimaat is de beleving van de sociale omgeving in een instelling. Een open, positief leefklimaat binnen een instelling is erg belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, jongeren en volwassenen. Er is een positief en open leefklimaat als de begeleiding de client helpt en naar de cliënt luistert, de cliënt dingen leert die zinvol zijn voor de toekomst, de regels eerlijk zijn en er een prettige, veilige sfeer hangt in de instelling. 

Wat wordt er onderzocht?

Het lectoraat heeft vragenlijsten ontwikkeld om het leefklimaat in beeld te brengen. Dit noemen we de Group Climate Inventory (GCI). Van deze vragenlijst bestaan verschillende versies voor verschillende doelgroepen:

  • 4-8 jaar
  • 8-15 jaar of licht verstandelijk beperkten
  • volwassenen vanaf 16 jaar

Binnen de vragenlijsten worden vier factoren onderscheiden:

  1. Hulp & Steun: in hoeverre cliënten vinden dat ze goed begeleid worden door de medewerkers
  2. Leren & Zingeving: in hoeverre cliënten hun verblijf nuttig vinden voor de toekomst
  3. Repressie: of cliënten de regels te streng vinden er veel controle is door de begeleiding en cliënten zich vaak vervelen
  4. Onderlinge omgang: in hoeverre het voor cliënten goed en prettig is op de leefgroep
  5. Leefomgeving: in hoeverre de cliënten de omgeving prettig vinden

Waarom is het onderzoek belangrijk?

Een open en positief leefklimaat binnen een residentiële instelling is erg belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, jongeren en volwassenen. Binnen een positief leefklimaat zijn cliënten namelijk minder agressief en gemotiveerder voor hun behandeling. Ook voelen ze zich meer verantwoordelijk voor wat hen overkomt, zijn ze emotioneel stabieler en zien ze meer perspectief. 

De onderzochte factoren vinden hun de grondslag in de zelfdeterminatietheorie van Ryan en Deci. De relatie tussen een positief leefklimaat en de zelfdeterminatietheorie is aangetoond in het artikel van Van der Helm, Kuiper, & Stams (2018). Onderzoek doen, de resultaten bespreken, verbeteracties uitzetten na een half jaar weer onderzoek doen, leidt vaak tot een beter leefklimaat binnen een instelling. 

Op wie richt het onderzoek zich?

Leefklimaatonderzoek vindt plaats in instellingen voor kinderen, jongeren, adolescenten en volwassenen. Ook medewerkers kunnen hun mening geven over het leefklimaat binnen de instelling waar zij werken. 

Hoe ziet het onderzoek eruit?

Cliënten vullen digitaal of op papier de vragenlijst in waarin zij aangeven hoe zij het leefklimaat ervaren. Indien gewenst vindt verdiepend onderzoek plaats in de vorm van semigestructureerde interviews of groepsgesprekken. Indien gewenst vindt verdiepend onderzoek plaats in de vorm van semigestructureerde interviews of groepsgesprekken. De resultaten en eventuele aandachtspunten worden vastgelegd in een rapport, dat wordt besproken met de leidinggevenden, de begeleiders en de cliënten zelf. Medewerkers kunnen vervolgens met elkaar aan de slag om verbeteracties uit te zetten. Een vervolgmeting (meestal na 6 maanden) biedt de mogelijkheid tot reflectie: wat valt op, welke verbeterpunten zijn ingezet en welke effecten hebben die gehad?

Met wie werken we samen?

Het onderzoek vindt plaats bij alle justitiële jeugdinrichtingen in Nederland, bij verschillende vestigingen van Fivoor (forensische en intensieve psychiatrie), bij Ipse de Bruggen (gehandicaptenzorg), Transferium Jeugdzorg (Jeugdzorg Plus) en diverse gezinshuizen. Ook heeft het lectoraat leefklimaatonderzoek uitgevoerd bij Horizon Jeugdzorg & Onderwijs, Stichting Trajectum, Ambiq, Fier en verschillende RIBW's (Regionale Instelling voor Beschermende Woonvormen). 

Lees meer over het leef-, leer en werkklimaatonderzoek per instelling
Bekijk het overzicht van instellingen waarmee het lectoraat eerder heeft samengewerkt

Wat zijn de resultaten?

De resultaten van het leefklimaatonderzoek worden gebruikt om het leefklimaat bij de deelnemende instelling te verbeteren. Ook gebruikt het lectoraat de gegevens voor wetenschappelijk onderzoek. 

Handleidingen en vragenlijsten Leefklimaatonderzoek

Meer weten?

Voor meer informatie over de leefklimaatonderzoeken kun je contact opnemen met Veronique van Miert. Of lees meer over de theoretische achtergrond van het onderzoek ( pdf, 232 KB ).

Wat komt er kijken een open leefklimaat? Bekijk de video van zorgorganisatie Ipse de Bruggen.