Serie 2: Buitenbooster 15 - Verwondergesprekken over het heelal
In deze buitenbooster nodigen Marian Joven, Marieke van Ierschot en Mara van Dijk je uit om je samen met kinderen te verwonderen over alles wat de ruimte ons te bieden heeft.
Verwondergesprekken over astronomie
Herken je dat ook? Je bent in gesprek met kinderen over een vraag en het antwoord popt op in je hoofd en duwt zichzelf naar voren. Je luistert wel maar het antwoord is dwingend en voordat je het weet heb je het al gezegd of laat je het kind reageren waarvan je weet dat hij/zij het antwoord goed kan benoemen. Als kindprofessionals voelen we ons verantwoordelijk voor de kennis die kinderen opdoen en willen we vaak maar al te graag vertellen hoe iets in elkaar steekt en wat we over een onderwerp weten. Maar wat als we deze impuls van antwoorden geven en kennisoverdracht wat vaker zouden onderdrukken en ruimte zouden maken om ons samen met de kinderen te verwonderen?
De kans dat er andere, verrassende gesprekken ontstaan is dan groot. De kinderen komen met onverwachte antwoorden die ons aan het denken zetten en verder reiken dan het methodeboek en onze voorbereiding. Astronomie leent zich bij uitstek voor dit soort bijzondere gesprekken. Voor het filosoferen over ons sterrenstelsel, het heelal, onze aarde. Vragen als: ‘hoe zou het leven op aarde eruitzien zonder de maan?’, of ‘wat zou je ervaren als je in de ruimte zou zweven?’, nodigen uit om de eerste impuls van snel en goed antwoorden los te laten en een stapje opzij te doen. Een stapje opzij om de weg vrij te maken voor verhalen die in het samen denken ontstaan.
Samen even stilstaan, beschouwen, de tijd nemen om je samen te verwonderen, om vervolgens samen door te denken over de vragen die zijn ontstaan. Het vraagt geduld, momenten van onproductiviteit en een comfortabelheid met niet-weten. Je samen met kinderen op een nadenkende manier inspannen loont, bijvoorbeeld om samen een probleem op te lossen, een begrip te verduidelijken of een verhaal uit te breiden. Verwondergesprekken wakkeren nieuwsgierigheid en een intrinsieke motivatie om iets te leren aan. Het zijn in deze momenten van verwondering dat we ons in ontmoeting met de werkelijkheid ervaren en dingen zich kunnen aandienen als betekenisvol. Verdieping en verrijking krijgen de ruimte en in gesprek wordt samen met de kinderen nieuwe kennis ontwikkeld. Het vieren van nieuwsgierigheid, vertraging en zorgvuldigheid staat hierin centraal, en het oefenen van doorzettingsvermogen om tot verdere inzichten te komen. Als vertrekpunt geldt: ‘Ik weet het niet. Wat denk jij?’
Kaartenset Astronomie
In deze Buitenbooster nodigen we je uit om ruimte te maken voor deze verwondergesprekken met als thema het heelal. Aan de hand van zestien Verwonderkaartjes met filosofische vragen over astronomie kun je in gesprek gaan met de kinderen. Op de achterkant van de kaartjes staat informatie die fijn is om hierin mee te nemen, maar nog meer willen we het belang van het verwonderen benadrukken waarbij uitgaan van het ‘niet weten’ ondersteunend is in het samen kunnen denken en praten.
Download hier de Astronomie Verwonderkaarten ( pdf, 702 KB )
Verder lezen, kijken en luisteren
- Kinderboeken met als thema de ruimte:
- Cabban, Vanessa en Jonathan Emmett. 2007. Ik wil de maan. Antwerpen: Van Goor.
- Carle, Eric. 2016. Papa, pak je de maan voor mij? Haarlem: Gottmer.
- McBratney, Sam en Anita Jeram. 2016. Raad eens hoeveel ik van je hou. Rotterdam: Lemniscaat.
- Schilling, Govert. 2013. Waait het in de ruimte? Haarlem: Gottmer.
- Meer lesmateriaal over het heelal vind je op https://esero.nl/
- Geluiden uit de ruimte, opgenomen door NASA, kun je beluisteren via https://soundcloud.com/nasa/sets
- Via https://earth.google.com kun je met de nieuwe timelapse functie van Google Earth zien hoe de aarde door de jaren heen is veranderd, o.a. naar aanleiding van klimaatverandering, vanuit het perspectief van de ruimte.
Marian is bioloog en naast onderzoeker voor het lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind ook docent natuuronderwijs op de pabo van de hogeschool. Marieke draagt als onderzoeker bij aan het promotieonderzoek ‘Hoofd, Schouders, Knie en TAAL’ van Jannette Prins, en Mara is antropoloog en ondersteunt het lectoraat in de wetenschapscommunicatie.