Week van de Vaktherapie: beeldend therapeut Roni Maas aan het woord
Van maandag 13 tot en met zondag 19 november is het de Week van de Vaktherapie. Een jaarlijks terugkerend evenement waarbij iedereen kennis kan maken met de verschillende disciplines binnen deze therapievorm.
De verschillende disciplines omvatten beeldende therapie, muziektherapie en spraak- en dramatherapie.
Allemaal behandelvormen voor mensen met psychische aandoeningen of psychosociale hulpvragen. Roni Maas volgde de opleiding Vaktherapie aan Hogeschool Leiden en is nu beeldend vaktherapeut bij WoonZorgcentra Haaglanden (WZH). ‘Ik probeer juist als vaktherapeut te kijken naar wat iemand wél kan, ondanks alle beperkingen.’
Bij verschillende woonzorgcentra in de regio Haaglanden werkt Maas onder andere met ouderen met dementie, ouderen met niet-aangeboren hersenletsel en somatische zorgvragen. Cliënten met een chronische lichamelijke ziekte zoals Parkinson, reuma of COPD. ‘De nadruk van beeldende therapie ligt op doen en ervaren, minder op praten. Dat is fijn, want vaak is het moeilijk om dingen onder woorden te brengen. Dat geldt met name voor mensen met dementie’, legt Maas uit.
Beeldende materialen worden doelgericht ingezet om mensen tot expressie of een bepaalde ervaring te brengen. Bij mensen met dementie werkt Maas op die manier bijvoorbeeld mooie herinneringen uit. ‘Zo ook bij een dame die op sterven lag. We blikten terug op haar mooiste herinnering: haar kindertijd in India. We maakten samen een beeld van de mangoboom die op het plein van haar school stond’, vertelt Maas. ‘Na afloop van de sessie vertelde deze dame dat het voelde alsof ze er echt even geweest was. Dat is meestal een heel fijn moment voor mensen. Je ziet dan dat het iemands identiteit versterkt.’
Uit een ander voorbeeld blijkt dat er ruimte is voor de talenten die mensen hebben, ongeacht leeftijd of beperking. Voor een oudere vrouw die kampte met een depressie werd Maas gevraagd om iets te betekenen in zingeving of stemmingsverbetering. ‘In gesprekken met deze vrouw bleek dat ze altijd de ambitie heeft gehad om modeontwerper te worden. Samen hebben we gekeken hoe zij – ondanks beperkingen als reuma – mode zou kunnen ontwerpen. Uiteindelijk heeft ze prachtige jurken ontworpen en die zijn in samenwerking met de Mode Academie gemaakt. Haar stemming en gevoel van eigenwaarde verbeterden tijdens het traject aanzienlijk. Daarnaast is een jeugddroom van deze vrouw op 84-jarige leeftijd uitgekomen.’
Antroposofisch mensbeeld
Een eerdere opleiding aan de kunstacademie zorgde ervoor dat Maas op zoek ging naar een opleiding die beter aansloot bij haar wensen en ambities. ‘Ik ervaarde dat kunst best commercieel kan zijn. Dat vond ik lastig. Ik miste het sociale aspect van kunst. Het kan namelijk een heel mooi verbindend middel zijn’, legt Maas uit. Tijdens een zoektocht naar een medische studie kwam ze de opleiding Vaktherapie tegen. ‘Die opleiding bleek een mooie middenweg te zijn tussen het werken met mensen en het werken met kunst. Wat ik binnen de opleiding heb geleerd, pas ik nu dagelijks toe in mijn werk. Omdat beeldende therapie een indirecte benadering is, merk je dat mensen hele andere dingen aan mij vertellen dan bijvoorbeeld aan een psycholoog. Je spreekt over een kunstwerk of ervaring en niet direct over jezelf. Kunst kan heel veel losmaken in mensen. Dat vind ik altijd een hele leuke puzzel.’
Inmiddels is Maas al vijf jaar werkzaam als beeldend vaktherapeut. Daarbij hanteert ze een holistisch mensbeeld en een fenomenologische manier van mensen observeren. ‘Ik observeer zonder eigen oordeel. Dat vind ik één van de belangrijkste aspecten: goed kijken naar wat iemand nodig heeft als individu en niet alleen vanuit ziekte. Daar bestaat geen algemene handleiding voor.’ Verder staat het antroposofisch mensbeeld centraal: denken, voelen en willen. Volgens de antroposofische visie zorgt een balans tussen deze drie aspecten dat iemand op een goede manier kan functioneren. ‘Eén van die aspecten kan bijvoorbeeld tekortschieten. Mensen die heel veel nadenken en gevoel weinig ruimte geven. Of mensen die heel impulsief zijn en dingen minder overwegen. Dat is per casus verschillend en is ook regulier te vertalen.’
De opleiding Vaktherapie van Hogeschool Leiden is door de Keuzegids uitgeroepen tot Topopleiding en door EW Beste Studies 2023 voor de derde keer op rij aangemerkt als ‘Beste studie’.