Nynke over vernieuwend onderwijs

Een kwestie van voortschrijdend inzicht. In mijn werk met onderwijsprofessionals kom ik echter allerlei verschillende inzichten tegen en dat het onderwijs niet meer passend zou zijn voor kinderen is zeker geen gedeelde mening. Er is wel redelijke consensus over dat we ‘vooruit’ moeten en dat vernieuwing hierin passend is, maar wat die vernieuwing dan inhoudt is heel gevarieerd. Ik mag dit jaar samen met collega’s voor Penta Nova en Centrum onderwijs & innovatie Leiden een schoolleidersopleiding ontwerpen voor vernieuwend onderwijs. Maar omdat we met elkaar niet goed weten wat dit precies is, ontstaat direct de vraag: ‘Wat is daar dan zo anders aan?’.

Wat is ander of vernieuwend onderwijs? Voor mij gaat vernieuwend onderwijs niet over open leerruimtes of het verschil tussen leerkrachten en coaches. Ja, dat kan onderdeel zijn van hoe het er uiteindelijk uitziet als je je bezig gaat houden met de inrichting van dit onderwijs. En ze kunnen zeker ondersteunend zijn om patronen in het onderwijs te doorbreken, maar het blijven vormen. De kern van vernieuwend onderwijs gaat over hoe er gekeken wordt naar kinderen en naar het proces van leren.

In vernieuwend onderwijs wordt op een andere manier naar kinderen gekeken. Ze worden als reeds gevormd (jong) mens gezien. De leraar is een autoriteit op basis van kennis en kunde, maar niet op basis van positie. Dit maakt dat kinderen zich op een andere manier serieus genomen voelen en gestimuleerd worden iets van zichzelf, de ander of de wereld te vinden. Dit betekent ook dat het ter discussie kan staan wat de leraar doet en hoe zij dat doet. Zowel leraar als leerling zijn beiden onderdeel van het leerproces en daarin wordt actief hoor en wederhoor gepraktiseerd. Daarnaast is er vaak een andere blik op het leren. Dit wordt gezien als niet lineair en mag vakken, groepen en ideeën overstijgen, maar is altijd verbonden met de eigen interesse van de leerling.

Aan de ene kant word ik heel enthousiast van deze manier van denken en daagt het me uit om meer vertrouwen te hebben in het intrinsieke leervermogen van kinderen. Aan de andere kant voel ik ook weerstand hiertegen, want je hebt dan continue af te stemmen op het kind, klassikaal lesgeven zit er bijna niet meer in en dat jaagt mij ergens angst aan. Het is zo ver weg van de onderwijswereld die we zo lang gevormd hebben met elkaar. En juist over de wens om het wel anders te gaan doen, maar ook over de weerstand ervaren gaat vernieuwend onderwijs. De kramp tussen wat we kennen, het onderwijs dat we zelf hebben genoten en de (voor)oordelen die ons dit heeft gegeven en de wens om het anders aan te pakken, te beginnen bij het kind, vertrouwen te hebben in je eigen expertise en niet te weten waar je uitkomt. Dat je bereidt bent dit gevoel van ‘niet weten’ te verduren. Je daarin leert vertrouwen op jezelf en van daaruit gaat zoeken met de kinderen wetend dat je ‘fouten’ zult maken. Als je nieuw onderwijs wilt maken, dan ben je bereid alles ter discussie te stellen.  

Het woord, ‘anders’ of ‘vernieuwend’ klinkt tot op zekere hoogte als een waardeoordeel. Alsof de status quo niet juist zou zijn. Maar een betere naam is er tot op heden niet voor gevonden. Als mensen vinden we verandering vaak moeilijk, ten eerste knaagt het aan onze behoefte om te weten waar we aan toe zijn en daarnaast voelt het hierdoor vaak alsof wat eraan voorafging ‘niet goed’ is. Niets is minder waar. Je kunt alleen maar bewegen vanuit dat wat er is, met andere woorden zonder de schouders om op te staan van het nu is er geen toekomst. Toch wordt dit vaak zo gevoeld en hierdoor wordt soms de deur dicht gedaan naar die mogelijke verandering.

Hetzelfde merken wij bij de opzet van deze nieuwe schoolleidersopleiding. De vraag ‘Wat is er nou zo vernieuwend aan?’ krijgen wij ook. Uit interesse en uit de wens kritisch mee te kijken, maar ook vanuit het gevoel dat wat er nu is niet goed zou zijn. Maar daar heeft het weinig mee te maken. Het gaat er uiteindelijk om dat leidinggeven aan een proces in een school, waarin je alles ter discussie wilt stellen in een team, een andere uitdaging is voor een school en een schoolleider, dan een mooie school besturen. Als leidinggevende met je team alle ideeën die je hebt over de kinderen, het leren en jezelf als onderwijsprofessional aangaan, is een grote uitdaging. Daarin zorgdragen voor een veilige leerruimte voor iedereen, die tegelijkertijd genoeg schuurt en waarin je als leider kunt bloeien, is echt een andere opdracht dan het schoolleiderschap op zich. Een opdracht die wij zien, ervaren, leven inblazen en thuis vinden horen in onze nieuwe schoolleidersopleiding.

Bij Centrum onderwijs & innovatie Leiden geven we advies en begeleiding aan schoolteams, schoolleiders en organisaties. Heb jij hier een vraag over en wil je eerst eens kennis met ons maken om te zien of we iets voor je kunnen betekenen? Laat vrijblijvend je contactgegevens achter dan nemen we contact met je op, om een afspraak te maken voor het gratis consult.