Antibioticaresistentie, preventie en behandeling van infectieziekten

Resistentie tegen antibiotica is een complex en groeiend internationaal volksgezondheidsprobleem met belangrijke gevolgen zoals een toegenomen sterfte en economische lasten. In de in 2023 gepresenteerde ‘Global research agenda for antimicrobial resistance in human health’ van de WHO wordt gesteld dat antimicrobiële resistentie wordt erkend als een van de grootste mondiale bedreigingen voor de gezondheid van mensen, dieren en ecosystemen.

De onderzoeksgroep Antroposofische Gezondheidszorg, alleen en in samenwerking met (inter)nationale partners, draagt op de volgende manieren bij aan het reduceren van antibioticaresistentie, en de preventie en de behandeling van infectieziekten:

Het inrichten van (inter)nationale consortia m.b.t. TCIH onderzoek, antibioticaresistentie en infectieziekten
Het opzetten van TCIH onderzoeksagenda’s
Het ontwikkelen van zorgtechnologie/ eHealth applicaties
Het opzetten en uitvoeren van onderzoeksprojecten
Publicaties
Onderwijs
KC VEER onderzoekslijnen

Traditionele, Complementaire en Integratieve gezondheidszorg (TCIH) biedt strategieën en oplossingen die bijdragen aan het terugdringen van (onjuist) antibioticagebruik in zowel de humane als de diergeneeskunde en de preventie en behandeling van infectieziekten. Door dat te doen kan TCIH bijdragen aan de vermindering van antimicrobiële resistentie.

Internationale consortia

In de afgelopen vijf jaar zijn er twee door JPIAMR gefinancierde netwerk projecten voor het opzetten van internationale consortia in respectievelijk Europa en wereldwijd gehonoreerd:

Appropriate use of antibiotics: the role of CAM treatment strategies. De resultaten van het project werden in Brussel gepresenteerd.
Network T&CM alternatives for antibiotics worldwide: Global Initiative for Traditional Solutions to Antimicrobial Resistance (GIFTS-AMR). De resultaten van het project werden online gepresenteerd.

Onderzoeksagenda’s

In 2023 werd binnen het JPIAMR gefinancierde GIFTS-AMR netwerk project een internationale onderzoeksagenda voor de veterinaire en humane gezondheidszorg ontwikkeld

Zorgtechnologie/ eHealth applicaties

Het lectoraat heeft de in Duitsland ontwikkelde FeverApp vertaald en aangepast naar de Nederlandse situatie. Deze app geeft ouders van kinderen met koorts onder meer een dagboek voor het documenteren van acute infectieziekten, medicijninname, symptomen en vaccins. Een Infotheek geeft ook voorlichting over koorts en koortsachtige ziektes op basis van de huidige richtlijnen. . De app is in het promotieonderzoek van Eefje Belt-Van Zoen met positieve resultaten onderzocht op accepteerbaarheid en bruikbaarheid door artsen, ouders en apothekers.
Het lectoraat heeft een app voor Natuurlijke middelen voor acute, ongecompliceerde, bovenste luchtweginfecties ontwikkeld op basis van literatuuronderzoek. In de app zijn natuurlijke middelen opgenomen met ten minste moderate bewijs van effectiviteit en voldoende bewijs van veiligheid. De app is in het promotieonderzoek van Eefje Belt-Van Zoen met positieve resultaten onderzocht op accepteerbaarheid en bruikbaarheid door artsen, ouders en apothekers.

In de afgelopen vijf jaar zijn er twee door JPIAMR gefinancierde netwerk projecten voor het opzetten van internationale consortia in respectievelijk Europa en wereldwijd gehonoreerd:

Appropriate use of antibiotics: the role of CAM treatment strategies. De resultaten van het project werden in Brussel gepresenteerd.
Network T&CM alternatives for antibiotics worldwide: Global Initiative for Traditional Solutions to Antimicrobial Resistance (GIFTS-AMR). De resultaten van het project werden online gepresenteerd.

Het lectoraat heeft de in Duitsland ontwikkelde FeverApp vertaald en aangepast naar de Nederlandse situatie. Deze app geeft ouders van kinderen met koorts onder meer een dagboek voor het documenteren van acute infectieziekten, medicijninname, symptomen en vaccins. Een Infotheek geeft ook voorlichting over koorts en koortsachtige ziektes op basis van de huidige richtlijnen. . De app is in het promotieonderzoek van Eefje Belt-Van Zoen met positieve resultaten onderzocht op accepteerbaarheid en bruikbaarheid door artsen, ouders en apothekers.
Het lectoraat heeft een app voor Natuurlijke middelen voor acute, ongecompliceerde, bovenste luchtweginfecties ontwikkeld op basis van literatuuronderzoek. In de app zijn natuurlijke middelen opgenomen met ten minste moderate bewijs van effectiviteit en voldoende bewijs van veiligheid. De app is in het promotieonderzoek van Eefje Belt-Van Zoen met positieve resultaten onderzocht op accepteerbaarheid en bruikbaarheid door artsen, ouders en apothekers.

Promotieonderzoek Eefje Belt-Van Zoen “Reducing Antibiotic use for Acute Uncomplicated Acute Upper Respiratory Tract Infections in Primary Care by eHealth Applications that encourage the use of effective and safe Natural Medicinal Products and Adequate Paediatric Fever Management”:
Systematic review “Can complementary and alternative medicine treatment strategies control symptoms of uncomplicated acute RTIs and reduce antibiotic use? A systematic review of systematic reviews examining observational studies and clinical trials”

Antimicrobiële resistentie wordt erkend als een van de grootste mondiale bedreigingen voor de gezondheid van mensen, dieren en ecosystemen, met belangrijke gevolgen zoals wereldwijd een enorme sterfte en hoge kosten.
In de afgelopen decennia heeft het beleid zich met name gericht op het verminderen van (onjuist) antibioticagebruik en het stimuleren van de ontwikkeling van nieuwe antibiotica.
Ondanks al deze wereldwijde, regionale en nationale beleidsmaatregelen neemt de resistentie tegen antibiotica nog steeds toe.
In het beleid is er nauwelijks aandacht voor de bijdragen van:
- Adequaat koortsmanagement, waarmee de vraag naar antibiotica (‘patient pressure’) kan verminderen, en
- Natuurlijke middelen voor infectieziekten, die, in tegenstelling tot de werking van antibiotica, het zelfherstellend vermogen van het organisme kunnen ondersteunen en versterken.
Het lectoraat Antroposofische Gezondheidszorg, alleen of in samenwerking met (inter)nationale partners, richt zich op praktijkgericht onderzoek naar de bijdragen van koortsmanagement en inzetten van natuurlijke middelen aan het reduceren van antibioticaresistentie, en de preventie en de behandeling van infectieziekten.
Het onderzoek
- vindt plaats in het kader van de thema’s Persoonsgerichte zorg en Zorgtechnologie van KC VEER.
- draagt bij aan versterking van zelfmanagement/ eigen regie van patiënten
- draagt bij aan het verminderen van de druk op de huisartsen
- draagt bij aan ecologische duurzaamheid (Planetary health)

Het project heeft al veel opgeleverd voor de praktijk, de wetenschap en het onderwijs.

Artikelen

Baars, E. W., Zoen, E. B. V., Breitkreuz, T., Martin, D., Matthes, H., Schoen-Angerer, T. V., ... & Huber, R. (2019). The contribution of complementary and alternative medicine to reduce antibiotic use: a narrative review of health concepts, prevention, and treatment strategies. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2019.
Baars, E. W., Belt-Van Zoen, E., Willcox, M., Huber, R., Hu, X. Y., & van der Werf, E. T. (2020). CAM treatments for cough and sore throat as part of an uncomplicated acute respiratory tract infection: a systematic review of prescription rates and a survey among European integrative medical practitioners. European Journal of Integrative Medicine, 39, 101194.
Hamre, H. J., Glockmann, A., Schwarz, R., Riley, D. S., Baars, E. W., Kiene, H., & Kienle, G. S. (2014). Antibiotic use in children with acute respiratory or ear infections: prospective observational comparison of anthroposophic and conventional treatment under routine primary care conditions. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2014.
Kok, E. T., Jong, M. C., Gravendeel, B., Van Leeuwen, W. B., & Baars, E. W. (2015). Resistance to antibiotics and antifungal medicinal products: can complementary and alternative medicine help solve the problem in common infection diseases? the introduction of a Dutch research consortium. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2015.
Veldman, L. B., Belt-Van Zoen, E., & Baars, E. W. (2023). Mechanistic Evidence of Andrographis paniculata (Burm. f.) Wall. ex Nees, Pelargonium sidoides DC., Echinacea Species and a Combination of Hedera helix L., Primula veris L./Primula elatior L. and Thymus vulgaris L./Thymus zygis L. in the Treatment of Acute, Uncomplicated Respiratory Tract Infections: A Systematic Literature Review and Expert Interviews. Pharmaceuticals, 16(9), 1206.
Van der Werf, E. T., Duncan, L. J., von Flotow, P., & Baars, E. W. (2018). Do NHS GP surgeries employing GPs additionally trained in integrative or complementary medicine have lower antibiotic prescribing rates? Retrospective cross-sectional analysis of national primary care prescribing data in England in 2016. BMJ open, 8(3), e020488.
Van Wietmarschen, H., van Steenbergen, N., van der Werf, E., & Baars, E. (2022). Effectiveness of herbal medicines to prevent and control symptoms of urinary tract infections and to reduce antibiotic use: A literature review. Integrative Medicine Research, 11(4), 100892.

Rapporten

Reducing the need for antibiotics (pdf). The contribution of Complementary and Alternative Medicine (2018).
De “GIFTS-AMR global research agenda Traditional, Complementary & Integrative Healthcare (TCIH) Strategies & natural medicinal products to prevent and treat infections to reduce antimicrobial resistance with the primary focus on health promotion” (2023)

In 2023 werd binnen het JPIAMR gefinancierde GIFTS-AMR netwerk project een onderwijsmodule ontwikkeld.
Binnen de faculteit worden bij de master advanced nursing practice (MANP) verpleegkundig specialisten opgeleid die voorschrijfbevoegdheid hebben. Zij mogen dus AB voorschrijven. Het zou goed zijn om bewustwording en kennis over resistentie en alternatieven bij hen te verhogen. Mogelijkheden om deze kennis in het curriculum te verwezen liggen in onderwijseenheid KE5 Farmacologie en geriatrie. Momenteel wordt er door de 9 MANP’s die Nederland rijk is gewerkt aan een gezamenlijke landelijke farmacotherapietoets voor MANP’s. Dit is een mooi moment om ook het farmacologie-onderwijs te herzien en dit onderwerp toe te voegen.

Antibioticaresistentie, preventie en behandeling van infectieziekten

Onderzoeksgroep Antroposofische Gezondheidszorg