Het bevorderen van het welzijn van kwetsbare ouders met kinderen in de leeftijd 16 – 22 jaar
Onderzoek naar het bevorderen van het welzijn van kwetsbare ouders met kinderen in de leeftijd 16 – 22 jaar.
| Door: | Lisa Paauw en Lotte Stolk |
| Opleiding: | Maatschappelijk Werk en Dienstverlening (MWD) |
| Maand en jaartal: | juli 2015 |
| Project/thema |
Ouderlijk welzijn |
“Ouderschap voor mij is iets wat je non-stop bent. Het is een rol die je op je neemt voor de rest van je leven. Het is niet een jasje wat je uit kunt trekken, het zit in je. Ik sta 24/7 voor al mijn kinderen klaar en probeer zoveel mogelijk extra tijd voor ze vrij te maken wanneer ze me nodig hebben”
Vader, 50 jaar, gescheiden
Achtergrond en onderzoeksvraag
Het lectoraat Ouderschap en Ouderbegeleiding is samen met de gemeente Leiden en het Centrum Jeugd en Gezin een onderzoek gestart naar de ontwikkeling van ouderschap van 1500 ouders in de regio Leiden gedurende ten minste de eerste vier levensjaren van hun kind.
Dit longitudinale onderzoek is gestart op 1 januari 2015. Ter voorbereiding op dit grote onderzoek heeft het lectoraat al eerder vooronderzoeken gedaan met behulp van studenten. Voorheen zijn alleen ouders in ‘normale’ situaties onderzocht. Dit keer wilde het lectoraat graag de kwetsbare (gescheiden of niet-westerse) ouders als doelgroep nemen. Deze doelgroep wordt als kwetsbaar gezien omdat zij meer risicofactoren met zich meedragen dan bijvoorbeeld westerse ouders en ouders die bij elkaar zijn.
De vraag die centraal staat in de scriptie van Lotte en Lisa is: wat geven kwetsbare ouders (gescheiden ouders en niet-westerse ouders) van kinderen in de leeftijd 16 – 22 jaar, aan nodig te hebben aan competenties (kennis, (levens)vaardigheden en attituden) en ondersteuning gedurende hun ouderschap om het welzijn van zichzelf en hun kinderen te verbeteren?
Literatuuronderzoek
In het literatuuronderzoek gaan Lotte en Lisa dieper in op wat ouderschap en opvoederschap is, en wat de verschillen daartussen zijn. Daarnaast is er gekeken naar de rol van ouders en professionals binnen het welzijn van het ouderschap. Ook is onderzocht welke kennis, vaardigheden en attitudes er bijdragen aan het verbeteren van het welzijn van de ouder, en welke externe factoren het welzijn van ouders beïnvloeden.
Er is vastgesteld dat kwetsbare ouders verschillende problemen kunnen ervaren, en dat er verschillende risico- en beschermende factoren zijn voor kwetsbaarheid. Zo ervaren gescheiden ouders dat hun netwerk kleiner wordt en dat zij daardoor minder steun ervaren. Niet-westerse ouders ervaren dat de taalbarrière de opvoedondersteuning bemoeilijkt.
Omdat dit onderzoek de interafhankelijkheidsfase beslaat, was het van belang om te onderzoeken wat deze fase van ouders vraagt. De interafhankelijkheidsfase is de fase waarin kinderen van twaalf tot tweeëntwintig jaar in verkeren. Tijdens deze fase hebben ouders verschillende taken die zij moeten uitvoeren om een nieuwe relatie aan te gaan met het (bijna) volwassen kind. Uit de theorie blijkt dat er verschillende ondersteuningsvormen zijn die bij verschillende hulpvragen van ouders passen.
Methode
Vanwege het subjectieve karakter van het onderzoek en de onderzoeksvraag is er gekozen voor een kwalitatieve benadering. Er zijn bij 20 verschillende ouders diepte-interviews afgenomen. Het gaat om vijf gescheiden moeders, vijf gescheiden vaders, vijf niet-westerse moeders en vijf niet-westerse vaders. Al deze ouders hebben thuiswonende kinderen in leeftijd tussen de zestien en 22 jaar.
Daarnaast is er een inhoudsanalyse toegepast om de verkregen informatie te verwerken. Deze verzamelde informatie is gecategoriseerd met behulp van verschillende labels.
Resultaten: het gaat goed met de ouders, maar loslaten is moeilijk
Uit de onderzoeksresultaten is gebleken dat alle ondervraagde ouders het ouderschap en het ouderlijk welzijn als positief beleven. Opvallend is dat geen enkele ouder heeft aangegeven dat het niet goed gaat met hem of haar. Meerdere ouders gaven aan een goede relatie te hebben met hun kind, wat heeft bijgedragen aan hun welzijn. Loslaten was een veelvoorkomend thema in de interviews. Meerdere ouders gaven aan moeite te hebben met dit thema in de interafhankelijkheidsfase. Dit blijkt ook uit de volgende voorbeelden:
Ik kan hem loslaten en de ruimte geven om zichzelf te ontdekken, maar tegelijkertijd ben ik ook nog zo betrokken. (moeder, 49 jaar, gescheiden)
“En een minder sterke kant vind ik dat ik toch mijn angst om er straks alleen voor te staan. Ik ben daar toch wel echt bang voor, en soms merkt hij dat wel. Dan zeg ik hem dat, en dan voelt hij zich weer schuldig. Wat natuurlijk weer onzin is, want het hoort erbij.” (vrouw, 48 jaar, gescheiden)
Uit de inhoudsanalyse is gebleken dat er weinig verschil te zien is tussen de niet-westerse respondenten en de gescheiden respondenten. Het grootste verschil dat geconstateerd is, is dat bij de niet-westerse ouders religie een grotere rol speelt in het ouderschap en de opvoeding. Zo zegt deze vader:
“Goed opvoeden is belangrijk. Met juiste normen en waarden. En de waarden van Allah. Dat is belangrijk in dit leven. En dat is een belangrijke taak van de ouder.” (man, 50 jaar, niet-westers)
Daarnaast gaven alle ouders aan geen ondersteuning meer nodig te hebben in deze fase van het ouderschap. De geïnterviewde ouders bleken de in de literatuur gevonden risicofactoren niet of nauwelijks te bezitten. De gescheiden ouders vonden dat zij een goed netwerk hadden, de ouders met een niet-westerse achtergrond beheersten de taal.
De respondenten gaven aan dat het goed met hen gaat, en bleken achteraf niet per se kwetsbaar te zijn. Dit laat ook zien dat een risicofactor niet daadwerkelijk hoeft te leiden tot extra kwetsbaarheid. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat ouders in het interview niet het achterste van hun tong hebben laten zien:
“Andere mensen hoeven niet te weten waar ik thuis mee zit, dat hoeft niemand anders te weten. Zo zijn wij, dat lossen wij zelf wel op. Dat is voor ons altijd zo geweest, dingen die binnen het gezin gebeuren die houden wij binnen het gezin. Met andere familieleden praat ik ook niet. Ik in ieder geval niet, misschien mijn vrouw wel, maar dat weet ik niet. Zij vertelt ook niet dingen zomaar, het blijft onder ons.” (man, 59 jaar, niet-westers)
Aanbevelingen: informatievoorziening en faciliteren van ontmoeting
Een aanbeveling voor professionals is om een voorziening op het gebied van informatieverstrekking te ontwikkelen die ouders kan ondersteunen tijdens de fase waarin het kind zich losmaakt van de ouder en het proces loslaten voor de ouders begint.
Omdat het netwerk van ouders wat kleiner lijkt te worden wanneer de kinderen ouder worden, zouden er vanuit bijvoorbeeld het CJG ontmoetingsmogelijkheden voor ouders gefaciliteerd kunnen worden, in het bijzonder voor gescheiden ouders en/of voor ouders met een niet-westerse achtergrond.