Meet de Mees

In Nederland wordt op grote schaal gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Tegelijkertijd is er zowel onduidelijkheid als zorg over de verspreiding van deze stoffen in onze leefomgeving en de gevolgen voor de volksgezondheid. De maatschappelijke druk om ten aanzien van bestrijdingsmiddelen het voorzorgsbeginsel toe te passen groeit.

Om effecten te kunnen bestuderen is het noodzakelijk om te weten in hoeverre bestrijdingsmiddelen in onze directe leefomgeving voorkomen. De koolmees kan ons hierbij helpen. Deze vogel komt vrijwel overal voor in natuur, platteland en stad. Gedurende het broedseizoen verzamelt een koolmees in zijn directe omgeving, die ook vaak onze directe leefomgeving is, nestmateriaal en duizenden rupsen. Hierbij komen lokaal aanwezige bestrijdingsmiddelen in de koolmezen, hun eieren en jongen terecht. Dit maakt de koolmees een uitermate geschikte soort om de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in heel Nederland in kaart te brengen.

Citizen science approach

Dat doen we met behulp van een citizen science approach, waarbij we niet-uitgekomen eieren en dode jonge koolmezen verzamelen die na afloop van het broedseizoen achterblijven. De hierin aanwezige bestrijdingsmiddelen worden geanalyseerd met een speciaal hiervoor ontwikkelde methode gebaseerd op vloeistofchromatografie gekoppeld aan massaspectrometrie (LC-MS). We zullen onze data vergelijken met de Bestrijdingsmiddelenatlas om te beoordelen of koolmeesgegevens kunnen bijdragen aan een beter inzicht in de bestrijdingsmiddelenverspreiding.

Overheden, zoals de gemeente Leiden, kunnen de projectresultaten inzetten om beleid te ontwikkelen gericht op het verminderen van bestrijdingsmiddelgebruik, het bevorderen van biodiversiteit en het ondersteunen van een gezondere leefomgeving. Vogelbescherming Nederland zal dit op landelijk niveau coördineren via haar uitgebreide netwerk en publieke betrokkenheid.

Biobank voor eieren en nestjongen

Om duurzaam gebruik van de onderzoeksresultaten te garanderen zal het MdM-consortium een biobank voor eieren en nestjongen van koolmezen aanleggen ten behoeve van toekomstig onderzoek naar de aanwezigheid, transmissieroutes en effecten van bestrijdingsmiddelen in relatie met biodiversiteit en volksgezondheid.

Het aankomende broedseizoen van 2025 is een zeer belangrijk jaar voor Meet de Mees: dan starten we met het aanleggen van een zo groot mogelijke collectie dode nestjongen en niet-uitgekomen eieren van de koolmees uit heel Nederland. Wil je ons hierbij helpen? Meld je dan alvast aan via dit aanmeldformulier, dan word je op de hoogte gehouden van het project en ontvang je precieze uitleg over hoe je kunt helpen. We zijn ontzettend blij dat u als burgerwetenschapper betrokken bent bij het project.

Meld je aan en help mee

Het ophalen van de monsters is een flinke logistieke uitdaging. Wilt u een extra steentje bijdragen? Dan kunt u ons helpen door als verzamelhub te fungeren in uw omgeving (binnen een straal van ca 15 km van uw adres). Zo maakt u het voor ons én voor andere deelnemers makkelijker om de verzamelde monsters op de juiste plek te krijgen.

Deelnemers worden gevraagd om hun verzamelde niet-uitgekomen eieren en dode vogels zelf naar de verzamelhub te brengen. Zij ontvangen de contactgegevens van de hub om een afspraak te maken voor de aflevering. Als een deelnemer niet in de gelegenheid is om de monsters bij de hub af te geven, kan er met de hub worden overlegd of ophalen mogelijk is.

Meld je aan als verzamelhub

Wilt u deelnemen aan het Meet de Mees-project? Tijdens het broedseizoen volgt u de volgende stappen:

Aanmelden – Broedt er een koolmees in jouw nestkast? Meld het nest aan bij Meetnet Nestkaarten en het Meet de Mees-project.
Volgen – Houd het nest tijdens het broedseizoen goed in de gaten en noteer belangrijke ontwikkelingen, zoals het uitkomen van de eieren en het uitvliegen van de jongen.
Verzamelen – Nadat de jongen zijn uitgevlogen, verzamel je eventuele achtergebleven dode jongen en niet-uitgekomen eieren.
Ophalen en onderzoek – De verzamelde resten worden verzameld bij de dichtstbijzijnde hub en overgebracht naar ons laboratorium bij Hogeschool Leiden voor verder onderzoek.

Door mee te doen, draagt u bij aan belangrijk onderzoek. Bedankt voor je hulp!

Bekijk hier de volledige procedure

Wat wordt er onderzocht?

Het project richt zich op het analyseren van niet-uitgekomen eieren en dode nestjongen van koolmezen. Deze worden in het laboratorium onderzocht op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen. Met behulp van de verkregen data wordt de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in Nederland in kaart gebracht.

Wat is de rol van deelnemers?

Deelnemers helpen door:

Gedurende het broedseizoen koolmezen die in hun nestkast(en) broeden in de gaten te houden
Eventuele niet-uitgekomen eieren en dode nestjongen van koolmezen te verzamelen en aan te melden voor onderzoek.

Gaat het alleen om koolmezen?

Ja, dit project richt zich uitsluitend op koolmezen. Het is dus niet de bedoeling om andere vogelsoorten, zoals pimpelmezen, te betrekken bij dit onderzoek.

Wat als ik tijdens het broedseizoen op vakantie ben of anderszins niet in staat ben het nest in de gaten te houden?

Als je het nest tijdelijk niet kunt volgen, is dat geen probleem voor het project. Het invullen van de Nestkaart is belangrijk, maar als je niet in staat bent om alles volledig bij te houden, heeft dit geen negatieve invloed op je deelname.

Is deelname gratis?

Ja, deelname aan Meet de Mees is volledig gratis.

Wat gebeurt er met de verzamelde gegevens?

De gegevens worden gebruikt om wetenschappelijke inzichten te verkrijgen over de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in Nederland. De resultaten worden verwerkt volgens het Privacy Statement van Hogeschool Leiden. Aan het einde van het onderzoek ontvangt iedereen een algemene terugkoppeling met de belangrijkste resultaten.

Wat als ik veel nestkasten heb?

Voor Meet de Mees is het belangrijk om precies aan te geven waar de verzamelde monsters vandaan komen en dat je deze legaal hebt verzameld. Hiervoor is een ontheffing nodig, die Sovon via Meetnet Nestkaarten verstrekt. Je hebt maar één ontheffing nodig voor alle kasten.

Mag ik eieren en jongen samen bewaren?

Nee, bewaar eieren en jongen altijd in aparte zakjes of bakjes. Zo kunnen we ze beter analyseren.

Peter Lindenburg

Lector Analytical Biosciences

[email protected]

Dossier: RAAK.PUB13.035
Startdatum: 1 september 2024
Einddatum: 31 augustus 2026
Regeling: RAAK-publiek

Thema's

Bètatechniek
Gebouwde omgeving duurzaam en leefbaar
Gezondheid en Welzijn
Sleuteltechnologieën en duurzame materialen

Tot nu toe hebben

1717

burgerwetenschappers zich aangemeld om deel te nemen aan het project!

Het eerste online spreekuur over het Meet de Mees-project heeft op vrijdag 7 maart plaatsgevonden. Tijdens deze sessie beantwoordde projectleider dr. Peter Lindenburg vragen van burgerwetenschappers en deelde hij de laatste ontwikkelingen van het project. Het was een geslaagde bijeenkomst! We willen iedereen bedanken die aanwezig was en waardevolle input heeft gegeven. Dankzij uw betrokkenheid kunnen wij onze werkwijze verbeteren. Ook via de mail krijgen wij veel vragen, tips en aanmoedigingen. Dit motiveert ons!

Op woensdag 23 april van 12.30-13.30 uur wordt er opnieuw een online spreekuur gehouden. We kijken ernaar uit om jullie daar te spreken!

Link naar online spreekuur via MS Teams

dr. Peter Lindenburg

Koolmezen zitten vol met data die ons kunnen gaan helpen om bestrijdingsmiddelen nog beter in kaart te brengen. En daarbij hebben we jouw hulp nodig.

Het onderzoek staat onder leiding van het Kenniscentrum Leiden Centre for Applied Bioscience (LCAB) van Hogeschool Leiden en wordt mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Nationaal Regieorgaan SIA.

Het consortium bestaat uit:

Kenniscentrum LCAB - Peter Lindenburg, Sonja Kaal, André van Roon, Ken Kraaijeveld, Nanda Koopman, Evelyne Burgwal en Rosanne Noteborn
Vogelbescherming Nederland - Eva Kok
NIOO-KNAW - Natasja van Nijen / Henk van der Jeugd
Sovon Vogelonderzoek Nederland - Bernice Goffin
Stichting Vogelklas Karel Schot - André de Baerdemaeker
Universiteit Leiden (CML) - Maarten Schrama / Marco Visser
Gemeente Leiden - Wouter Moerland / Steef Löwik
NESTKAST- Leo Ballering / Ronald Beskers
mboRijnland - Rianne Veldt-Meijer / Mignonne Fakkel
Vogelasiel Leiden - Eef van Meerten

Het klankbord bestaat uit:

Kenniscentrum LCAB - Arjen Speksnijder
Vereniging Meten=Weten - Guido Nijland
Naturalis Biodiversity Center - Pepijn Kamminga
Adriaan Guldemond, gepensioneerd onderzoeker van CLM Onderzoek & Advies
Willie Peijnenburg, Centrum Veiligheid Stoffen en Producten van het RIVM en bijzonder hoogleraar Environmental toxicology and biodiversity aan Universiteit Leiden

Nieuwsbrieven

In deze nieuwsbrief leest u een stapsgewijze uitleg over wat te doen als u een broedende koolmees in uw nestkast aantreft.

Lees hier nieuwsbrief nr. 2

Graag brengen we u via deze nieuwsbrief op de hoogte van de laatste ontwikkelingen van ons gezamenlijke citizen science project 'Meet de Mees'.

Lees hier nieuwsbrief nr. 1

In de media

Kennismakers: Meet de Mees doet onderzoek naar bestrijdingsmiddelen

Peter Lindenburg, lector Analytical Biosciences aan de Hogeschool Leiden, gebruikt koolmezen als speurneuzen in het project ‘Meet de Mees’. Hoe helpen deze vogels bij het opsporen van bestrijdingsmiddelen?

Bekijk het interview terug

In de video vertelt Eva Kok van Vogelbescherming Nederland over de samenwerking met Hogeschool Leiden en alle partners om via citizen science de verspreiding van bestrijdingsmiddelen in onze leefomgeving in kaart te brengen met behulp van koolmezen.