Verpleegkundig leiderschap: ‘Het begint met zelf actie ondernemen’

Lynette Stad is verpleegkundige op de afdeling Cardiologie en voorzitter van de Verpleegkundige Adviesraad (VAR) bij het ziekenhuis van Alrijne. Verpleegkundig leiderschap is volgens Lynette essentieel om te ontwikkelen en samen verder te komen. “Het gaat er voor mij om dat je iets doet wat net buiten je comfortzone ligt om iets voor elkaar te krijgen. Dat je streeft naar de beste kwaliteit zorg, vanuit je verpleegkundig hart en met je patiënten in het oog. Daar doen we het allemaal voor”, vertelt Lynette. “Vanuit de VAR zijn we binnen Alrijne bezig om de ‘verpleegkundige stem’ sterker neer te zetten, zodat verpleegkundigen betrokken worden bij besluitvorming zodra er een besluit moet worden genomen over verpleegkundige zorg.”

Ondanks dat er binnen het management of ondersteunende diensten veel kennis en deskundigheid aanwezig is, is het volgens Lynette een gemiste kans als verpleegkundigen niet worden meegenomen in het proces tot besluitvorming. “Je ziet dan dat besluiten net niet aansluiten op wat wij in de praktijk doen of waar onze behoefte ligt. Of je merkt dat iets een gemiste kans is, omdat je een ander probleem waar we in de dagelijkse praktijk mee te maken hebben direct had kunnen oplossen als verpleegkundigen hadden meegedacht”, legt Lynette uit.

Die betrokkenheid werkt volgens Lynette beide kanten op. Zo begint verpleegkundig leiderschap volgens haar bij de verpleegkundigen zelf. “Een heel simpel voorbeeld: collega’s vroegen zich af waarom wij geen automatische bloeddrukmeters hebben. Maar wie heeft zich daar eerder écht druk om gemaakt? Je kunt iets wel aangeven, maar verpleegkundig leiderschap begint met zelf actie ondernemen. Dat je iets zelf oppakt, onderzoekt, er tijd voor vraagt of bekijkt of je dat tijdens diensttijd kunt maken. Inmiddels loopt er een project om automatische bloeddrukmeters te implementeren.”

Kim Verhaegh doet als lector Verpleegkundig Leiderschap bij Hogeschool Leiden en Alrijne Zorggroep onderzoek naar hoe verpleegkundigen leiderschap kunnen tonen. Tijdens haar lectorale rede De kunst van verpleegkundig leiderschap vertelde Kim waar het onderzoek op inzet: “Het lectoraat levert een bijdrage om inzicht te geven in de problemen en suggereert een weg eruit. Ten eerste, in het duiden van de rol van verpleegkundig leiderschap bij het verbeteren en professionaliseren van verpleegkundige zorg. Ten tweede, via onderzoek hoe we met verpleegkundig leiderschap het zorgsysteem veerkrachtiger, duurzamer en een stuk minder kwetsbaar kunnen maken.”

Binnen het ziekenhuis draagt dat onderzoek volgens Lynette bij aan het enthousiasmeren van collega’s en het geven van duidelijke handvatten om met verpleegkundig leiderschap aan de slag te gaan. “Kim neemt ons altijd mee in waar zij in het onderzoek mee bezig is en wat de resultaten zijn. Met de uitkomsten van het onderzoek gaan we aan de slag. Soms zijn dat hele specifieke uitkomsten waarvan ze zegt dat wij er iets mee kunnen. Dat gaat dan echt in de dagelijkse praktijk op”, vertelt Lynette. “Daarnaast heb ik een opleidingsmodule over verpleegkundig leiderschap gevolgd bij het Centrum voor Bij- en Nascholing Verpleegkunde van Hogeschool Leiden. Dat geeft je echt een boost om er bewust mee bezig te zijn. Zo zijn er veel collega’s die die module hebben gevolgd.” 

Lynette is nu drieënhalf jaar lid en ruim een jaar voorzitter van de VAR binnen Alrijne. “Je zou kunnen zeggen dat we drie jaar geleden alleen advies gaven aan de raad van bestuur. We zijn nu veel verder. Zo neem ik als voorzitter en andere leden van de VAR deel aan stuurgroepen en grote projecten, waarin onze stem al heel duidelijk is. Je praat echt mee in die groepen en overleggen en we praten met bestuurders om dingen aan te kaarten en voor elkaar te krijgen”, legt Lynette uit. “Als er nu projecten worden opgestart, wordt er vaak een verpleegkundige bij betrokken. Zo zie je dat we op veel plekken deelnemen en daardoor ook invloed hebben. Natuurlijk kan het allemaal nog veel beter, maar ik merk dat daar binnen Alrijne echt ruimte voor is.”

Om goede praktijkvoorbeelden van verpleegkundig leiderschap nog beter te kunnen delen ter inspiratie, wil de VAR een verpleegkundig netwerk oprichten. “Omdat we merken dat we verpleegkundigen op die manier nog meer duidelijke handvatten kunnen aanreiken. Zo zien ze wat verpleegkundig leiderschap voor hen kan betekenen en hoe het in de praktijk werkt. Deze maand mei is binnen Alrijne uitgeroepen tot themamaand waarbij leiderschap en zeggenschap centraal staan. Ook dan komt het delen van voorbeelden aan bod”, aldus Lynette. De betrokkenheid van verpleegkundigen is volgens Lynette onderdeel van de juiste oplossing voor de toekomst van de zorg, de groeiende zorgvraag en de toename van de complexiteit ervan. “Omdat ik denk dat we alleen met betrokkenheid van verpleegkundigen de zorg dusdanig kunnen aanpassen dat we de zorgvraag die op ons afkomt aankunnen en de kwaliteit kunnen borgen waar ook wij als verpleegkundigen achter staan.”