RAAK-nominatie voor Food Safety-project: “Microbiële voedselveiligheid raakt ons allemaal”

“Je proeft ’t niet, een ziekteverwekkende bacterie bij je salade, kip of gerookte zalm, dat is het lastige.” Astrid Heikema, lector Microbial Genomics, wil daarom voedselbesmettingen tijdig én nauwkeurig opsporen: via DNA-onderzoek. Een van haar onderzoeksprojecten dingt mee naar de RAAK-award van Regieorgaan SIA. En op de publieksprijs kun je nog stemmen!

Zo nu en dan blijkt ons eten meer te bevatten dan ons lief is. En dat kan een probleem vormen voor de volksgezondheid, want jaarlijks worden in Nederland ruim 600.000 mensen ziek door het eten van besmet voedsel. Maar hoe is die bacterie op die salade, kip of zalm terechtgekomen? En hoe spoor je ‘m nauwkeurig en tijdig op? De onderzoeksgroep Microbial Genomics onderzoekt dit in het project Advanced Precision in Food Safety. Want een ziekteverwekker kan via lastig te reinigen apparatuur tot een bron veel verder terug in de voedselverwerkingsketen uiteindelijk op ons bord belanden. Astrid Heikema: “In dit onderzoeksproject nemen we de voedselverwerkingsketen vanaf de start onder de loep via DNA-analyses. Door deze brede aanpak kunnen we de bron van voedselbesmettingen al vroeg achterhalen en het effect van hygiënische maatregelen in de productieomgeving monitoren.”

Want, zoals de lector uitlegt: “Een bacterie kan op elk moment van de voedselverwerkingsketen in ons eten terechtkomen – vanaf een grondstof tot eindproduct – bijvoorbeeld via dieren, planten of bodem óf door besmetting in de productie: van vervuilde oppervlaktes tot verpakkingsmachines. En ondanks toegenomen kwaliteit en veiligheid van ons voedsel, moeten we continu investeren in voedselveiligheid. Door nieuwe producten, schaalvergroting en globalisering van voedselketens én consumenten die vaker ‘vers’ willen – met milde, weinig of geen conserveringsmiddelen – ontstaan er nieuwe risico’s en neemt het belang van onderzoek naar voedselveiligheid alleen maar toe.”

In dit genomineerde project namen de onderzoekers de listeriabacterie onder de loep en keken ze op eenzelfde wijze naar E. coli- en salmonellabacteriën. “Er zijn meerdere soorten listeria”, licht Astrid Heikema toe. “Vooral van de soort Listeria monocytogenes kun je erg ziek worden. Het kan bij risicogroepen ernstige infecties veroorzaken. Bijvoorbeeld bij zwangere vrouwen, kinderen, ouderen én bij minder weerstand. Het gevolg kan een hersenvliesontsteking zijn, die in circa 20% van de gevallen dodelijk is, of een spontane abortus. Bij salmonella kun je onder meer denken aan koorts, misselijkheid of diarree, maar ook aan ernstigere complicaties, zoals nierfalen of bloedvergiftiging. Met microbiële voedselveiligheid kunnen we dit zoveel mogelijk voorkomen.” 

Heikema en haar team onderzochten al eerder hoe DNA-analyse bedrijven kan helpen bij het traceren van listeria en ontdekten zo meerdere voedselveiligheidsrisico’s en besmettingsbronnen via whole genome sequencing: een technologie waarmee je het bacteriële DNA precies in beeld brengt. Zo kun je een DNA-match maken tussen besmetting én besmettingsbron. Astrid Heikema: “Vergelijk dit met DNA-onderzoek bij een misdrijf, waarbij je DNA dat in de vorm van een haar of speeksel aanwezig is op een ‘plaats delict’ linkt aan de dader. In dit nieuwe project zetten we nu de stap om dit al vroeg in de voedselverwerkingsketen te doen. Dankzij deze DNA-analyses kunnen wij voedselbesmettingen nauwkeuriger opsporen én kunnen bedrijven ze effectiever bestrijden.”

Met onder andere een app die bedrijven helpt hun resultaten zelf te analyseren én een nieuw DNA-hoofdstuk in een voedselveiligheidhandboek voor de vleeswarenindustrie als resultaat, is het project door Regieorgaan SIA nu genomineerd voor een RAAK-award. Deze prijs voor het allerbeste praktijkgerichte onderzoek wordt uitgereikt op het SIA-congres op 28 november. SIA bevordert de kwaliteit en impact van praktijkgericht onderzoek door onderzoek te financieren en samenwerking te stimuleren, als onderdeel van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.

Vind jij voedselveiligheid ook zo belangrijk? Je kunt hier stemmen op de publieksprijs!