300 onderzoeksprojecten in de Leidse binnenstad

Het ronde of vierkante vak met aarde rond een boom wordt een boomspiegel genoemd. Regelmatig vrijwel leeg, soms compleet overwoekerd en hier en daar onderhouden door enthousiaste buurtbewoners die er prachtige stukjes stadsnatuur van maken. Om erachter te komen welke plantensoorten bijdragen aan de gezondheid van deze bomen én aan de biodiversiteit in de stad, is het belangrijk om te weten wat er op en rond de bomen groeit en leeft.

Eerstejaarsstudenten van de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek brengen de boomspiegels in kaart. “Dat doen de studenten met de natuurherkenningsapp ObsIdentify, die onder meer door Naturalis Biodiversity Center is ontwikkeld. Die app kan aan de hand van foto’s planten, dieren en insecten herkennen”, legt dr. Arjen Speksnijder uit. Arjen is lector Metagenomics bij het kenniscentrum Leiden Centre for Applied Bioscience (LCAB) van Hogeschool Leiden en heeft het Boomspiegelproject in 2023 opgezet. “Alle waarnemingen die de studenten doen, komen terecht op Waarneming.nl. Zo houden we de boomspiegels in dit project bij.”

Door dit over een langere periode te doen, ontstaat een tijdlijn. Welke planten verschijnen en welke verdwijnen? Wat gaat er goed en wat kan er beter? Zo vertellen de rode klaver naast de boom, het Aziatisch lieveheersbeestje op een blad en het grauw rijpmos op de bast allemaal een ander verhaal. Arjen: “Zo kunnen we zien welke plantensoorten positief bijdragen aan de boom en aan de biodiversiteit. Als een boom goed groeit, zorgt-ie over het algemeen ook voor meer schaduwwerking. En vanwege de toenemende hittestress in bebouwde gebieden is ook dat belangrijk.” 

De studenten ontgaat niets. Alle verschillende plantensoorten in de boomspiegels worden op de foto gezet. "Het is bijzonder om te zien hoeveel soorten er op en rond een boom gevonden kunnen worden en te beseffen hoe de diversiteit in zo'n klein gebied veel kan uitmaken voor de omgeving", zegt student Nehir. "Voor mij was het een interessant project om aan mee te werken, omdat ik zelf al veel interesse heb in de natuur en biodiversiteit. Het sluit ook goed aan bij de eerste module van de opleiding, dus het is een goede introductie." 

De informatie en data die de studenten verzamelen, vloeien weer terug naar de stad. Arjen: “Het is natuurlijk fantastisch dat je met dit project kunt adviseren over het onderhouden van bestaande boomspiegels, het planten van nieuwe bomen en hoe de grond daarbij ingericht moet worden. Dat wordt gebruikt door onder meer de stadsecoloog, maar ook wijkverenigingen en inwoners van de stad die boomspiegels willen onderhouden.” 

Met het project Samen aan de Slag ondersteunt Gemeente Leiden inwoners die boomspiegels willen onderhouden. De gemeente zorgt voor de juiste aarde in het vak rondom de boom. Zodra meerdere buren in een straat meedoen, levert de gemeente een gratis plantpakket. Een groen- en onderhoudscoach van de gemeente geeft daarnaast advies over de keuze van planten en het onderhouden ervan.