"Iedereen heeft een relatie met de natuur"
Dieuwke Hovinga is lector van het lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind. Het lectoraat doet onderzoek naar of/hoe een natuurrijke omgeving het pedagogisch klimaat ondersteunt, het onderwijsleerproces bevordert en zorgervaringen verrijkt.
"Mijn stelling is dat iedereen een relatie heeft met de natuur. Daar ontkom je niet aan. Als je fietst door de regen, word je nat. De zon komt op, de zon gaat onder. Het is dag, we hebben dingen te doen, het wordt avond en we sluiten de dag af. Alleen is de vraag: hoe bewust ben je je van die verbondenheid? We worden er vaak pas bewust van als we het fysiek voelen, maar natuur is er altijd. Hoe groter het verschil tussen wie jij bent; wat jij doet en kent, en de natuurervaring, hoe dieper de ervaring is. Ervaring ontstaat in polariteit."
"Ervaring ontstaat in polariteit. Hoe groter het verschil tussen wie jij bent; wat jij doet en kent, en de natuurervaring, hoe dieper de ervaring is."
"Wat ik mooi vind aan je verhouden tot natuur, is dat je zaken in een ander perspectief kan zien. We kunnen zo druk zijn met onze eigen dingen, maar als je bezig bent met de dimensies tijd en ruimte, dan maakt dat je wereld ruimer. Het maakt dat je voorbij je eigen horizon kan kijken. Dat bewustzijn is er wel al een tijdje. Kijk naar de zorgen die er zijn rondom het klimaat; het is zo zichtbaar als er hele ijskappen afbreken. Hierdoor willen meer mensen in grotere verbanden denken; het richt de aandacht op onze relatie met natuur."
De pedagogische waarde van natuur
"In mijn tijd bij het Freudenthal Instituut werkte ik als pedagoge voor de leerstoel Natuur- en Milieu Educatie waar ik promoveerde op het thema ‘Leren voor duurzame ontwikkeling’. Ik focuste me op de veelvormige relatie van mensen met natuur en realiseerde me hoe wederkerig deze relatie is. Natuur heeft verschillende betekenissen voor mensen en in het bijzonder voor kinderen. In die tijd was er nog niet zoveel aandacht voor dit onderwerp. Toen de leerstoel en daarmee ook mijn onderzoeksgebied werd opgeheven, ben ik voor mezelf begonnen met dit onderwerp in mijn achterhoofd."
"De werking vanuit een lectoraat is groter dan wat je als éénpitter kunt bereiken."
"In 2009 ben ik een eigen onderzoeksbureau gestart met het thema ‘de pedagogische waarde van natuur voor kinderen’. Ik heb toen aan allemaal mooie onderzoeksprojecten gewerkt die aansloten bij mijn visie. Toen ik de vacature voor lector Natuurbeleving kind (red.: oude titel lectoraat Natuur en Ontwikkeling Kind) voorbij zag komen, zag ik de mogelijkheid om mijn visie naar een hoger niveau te tillen. De werking vanuit een lectoraat is groter dan wat je als éénpitter kunt bereiken."
Het schoolplein als onderwijsleeromgeving
"Om de waarde van natuur als pedagogische ruimte te beschrijven, hebben we onderzoek gedaan naar onder andere groene schoolpleinen. Hoe kan zo’n buitenruimte, als je die echt gebruikt als pedagogische ruimte, de kwaliteit van je onderwijs versterken? Enerzijds beschrijven we de onderwijspedagogische waarde van natuur. Anderzijds bekijken we hoe leerkrachten buiten onderwijs kunnen geven. We zagen een stereotype beeld dat het onderwijs binnen gebeurt en dat kinderen in de pauze buiten lekker kunnen spelen. Terwijl er heel veel andere onderwijsmomenten zijn waarin je een schoolplein kan gebruiken als onderwijsleeromgeving.
Om leerkrachten toe te rusten met deze kennis zijn we vanuit het lectoraat de Outdoor Living & Learning Academy (OLLA) gestart en verzorgen we trainingen in, met en over de natuur. Maar OLLA beslaat een breder perspectief, namelijk bewustwording van de relatie met de natuur, eigen ervaringen opbouwen in het geven van buitenonderwijs, vakkundige kennis ontwikkelen en leren hoe je onderzoeksmatig de kwaliteit van het onderwijs buiten kan versterken."
Een nieuwe waarde van natuur
"Wat me aan het hart gaat is het onderzoek Natuur in de vrouwen- en maatschappelijke opvang, ook omdat daar een nieuwe waarde van natuur in naar voren is gekomen. Namelijk de ondersteunende rol van natuur in het ouderschap. Het kan zo simpel, met je kind op een arm naar een vogel kijken, het is zo helend. Van die hele kleine dingen waarmee je mensen die onder hele moeilijke omstandigheden leven, kan voeden en zo weer een beetje grip geeft op hun eigen leven."
"De kroon op mijn werk zou zijn wanneer we een taal hebben om vanuit de pedagogische (onderwijs) praktijk vanzelfsprekend te praten over natuur als pedagogische ruimte."
"Dit is een onderzoek gefinancierd vanuit Kinderpostzegels en begon ooit als een kleine pilot. Inmiddels is het uitgegroeid tot een groter onderzoek en hebben we onderzoeker Elise Peters die daar op gaat promoveren. Als ik een blik vooruit mag werpen dan is de kroon op mijn werk dat we een taal hebben ontwikkeld waarmee we in de pedagogische (onderwijs)praktijk vanzelfsprekend praten over natuur als pedagogische ruimte."
Verbinding onderwijs en onderzoek
"Het lectoraat is verbonden aan meerdere leerlijnen binnen het onderwijs. Binnen OLLA zijn docenten vanuit de hele faculteit actief. Als je een docent hebt die én in onderzoek zit, én in OLLA, dan is de stap naar de studenten heel klein. Deze verbinding is heel waardevol."
"Het betrekken van opleiders bij onderzoek verlaagt de drempel voor studenten om vragen te stellen."
"We begeleiden ook onderzoeksgroepjes waarvan het thema aansluit bij ons lectoraat. Daarnaast weten studenten ons zelf ook te vinden, zelfs studenten van buiten de faculteit. Laatst was er via een docent een vraag van een student over groene schoolpleinen bij mij terecht gekomen. Die vraag sloot naadloos aan bij een literatuuronderzoek van een van onze onderzoekers. Vervolgens verbinden we student en onderzoeker aan elkaar. De docent speelt hierin een belangrijke rol. Het betrekken van opleiders bij onderzoek verlaagt de drempel voor studenten om vragen te stellen. Daarnaast zie je ook dat docenten de resultaten van ons onderzoek weer in het onderwijs uitdragen, bijvoorbeeld met Buitenboosters. Deze verbindingen zijn een voedzame bodem voor zowel onderzoek als onderwijs."
Personalia
Naam: Dieuwke Hovinga
Functie: Lector Natuur en Ontwikkeling Kind
Proefschrift: Ont-dekken en toe-dekken, leren over de veelvormige relatie van mensen met natuur (2007)
Meer over het lectoraat | Meer over de lector | Terug naar overzicht interviews