Cursus Com-in-Actie: vlekkeloze communicatie tussen fysiotherapeut en patiënt
Eén op de vier volwassenen in Nederland is beperkt gezondheidsvaardig. Hoe kun je dat als fysiotherapeut herkennen bij een patiënt, ervoor zorgen dat een consult duidelijk is en de behandeling op een juiste manier wordt opgepakt?
De cursus Communicatie-in-Actie (Com-in-Actie) van het nascholingscentrum fysiotherapie van Hogeschool Leiden biedt professionals praktische oplossingen. In de cursus leren fysiotherapeuten hun gespreksvaardigheden te verbeteren om deze groep patiënten tijdens een eerste consult beter te begeleiden. Het gaat om patiënten die moeite hebben met (een combinatie van) lezen en schrijven, begrijpend lezen, het verwoorden van hun gedachten, het analyseren van informatie en het stellen van prioriteiten. “Ik ben al 22 jaar fysiotherapeut. In mijn werk kwam het regelmatig voor dat ik mijzelf afvroeg waarom een patiënt niet actief participeerde in het eigen herstelproces. Waarom doet een patiënt bepaalde oefeningen niet of volgt leefregels niet na?”, zegt fysiotherapeut Michelle Thomas van fysiotherapiepraktijk KBC Haaglanden in Den Haag. “Wat is er aan de hand? Wil iemand inderdaad niet of is er een blokkade in de communicatie tussen mij en de patiënt? Daar wilde ik graag meer over te weten komen.”
Thomas deed mee aan Com-in-Actie, een combinatie van twee trainingsavonden op de hogeschool en thuisstudie via een interactieve app. In de cursus worden naast functionele gezondheidsvaardigheden, zoals lezen, schrijven, rekenen en toegang tot internet, vooral ook de kritisch-interactieve gezondheidsvaardigheden behandeld. Daaronder valt onder andere het moeite hebben met het verwoorden van hun gedachten en klachten en met het begrijpen en duiden van gezondheidsinformatie waarmee zelfmanagement mogelijk wordt gemaakt.
“Het lijkt in de maatschappij soms zo logisch dat iedereen alles maar begrijpt met teksten en uitleg. Maar voor veel mensen is dat helemaal niet zo logisch om zomaar dingen die ze zien, lezen of uitgelegd krijgen te begrijpen en ermee aan de slag te gaan”, zegt Thomas. “Het is zonde om iets te communiceren wat enorm belangrijk is om mee aan de slag te gaan maar het helemaal niet aankomt bij de patiënt. Com-in-Actie zorgt ervoor dat je die situaties beter kunt herkennen en dat je met kleine aanpassingen in communicatie, patiënten daarin tegemoet kan komen. Ik merk dat dat enorm efficiënt werkt en de behandeling een stuk doelmatiger wordt.”
Communicatiestrategieën en -middelen
De cursus is het resultaat van een tweejarig onderzoeksproject voor de ontwikkeling, evaluatie en implementatie van communicatiestrategieën en -middelen voor eerstelijns fysiotherapiepraktijken en het fysiotherapie-onderwijs. Arlette Hesselink, docentonderzoeker bij het lectoraat Eigen Regie bij Fysiotherapie en Beweegzorg, is vanuit Hogeschool Leiden betrokken bij het project. “We hebben verschillende materialen ontwikkeld, samen met veel fysiotherapeuten en patiënten. Zoals een spiekbrief met praktische tips over hoe je beperkte gezondheidsvaardigheden kunt herkennen en welke communicatie je kunt gebruiken, en een app met aansprekende filmpjes en opdrachten”, legt Hesselink uit. “Daarnaast is er een werkblad om te gebruiken tijdens het eerste consult. Het blad volgt het diagnostisch proces en stimuleert de fysiotherapeut om vooral de patiënt aan het woord te laten. De visualisaties op het werkblad maken het eenvoudiger om te praten over gezondheidsklachten, context, wat de professional doet en wat de patiënt zelf kan doen om klachten te verminderen.”
De resultaten van het onderzoeksproject vinden hun weg ook in het reguliere onderwijs van Hogeschool Leiden. Zo maakt het thema communiceren structureel deel uit van de bacheloropleiding Fysiotherapie. “We hebben net het hele curriculum herzien, wat ons de kans gaf om het echt op te nemen als vast onderdeel van het onderwijs. Daarnaast is het ook onderdeel van de deeltijd masteropleiding Fysiotherapie en Wijkgerichte Beweegzorg. Aandacht voor beperkte gezondheidsvaardigheden is dus echt in het onderwijs ingebed”, aldus Hesselink. Naast de cursus voor professionals worden de uitkomsten van het onderzoek ook actief gedeeld met onder meer het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF) en de Alliantie Gezondheidsvaardigheden.
Nieuwe cursus Com-In-Actie start in mei
“Voor mij was de belangrijkste les dat ik niet moet vragen of een patiënt het snapt, maar moet aangeven dat ik graag wil controleren of ik iets duidelijk heb uitgelegd”, zegt fysiotherapeut Thomas. “Door anders te communiceren en vragen te stellen, merk ik dat ik echt meer bereik. En dat neem ik ook terug in mijn team om te zorgen dat we met elkaar uitleg en instructies nog duidelijker maken. Zo starten we binnenkort bijvoorbeeld met het aanbrengen van cijfers op onze sportapparaten. Die cijfers corresponderen met cijfers op een trainingsschema, waardoor het niet meer nodig is om lange en moeilijke namen te communiceren. Simpel, maar heel doeltreffend. Ook dat is iets wat ik bij Com-in-Actie heb geleerd.”
In mei start Hogeschool Leiden met een nieuwe cursusreeks van Com-in-Actie. Voor deelnemers zijn er op woensdag 29 mei en woensdag 19 juni trainingsavonden bij de hogeschool. Kijk op de pagina Com-In-Actie voor meer informatie en de mogelijkheid om je aan te melden.
Het onderzoeksproject Com-in-Actie is een samenwerking van de Hanzehogeschool Groningen (penvoerder), NHL Stenden, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Leiden, HAN, Denktank60+, Pharos, Alliantie gezondheidsvaardigheden, KNGF, acht eerstelijns fysiotherapiepraktijken en het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel).