De vlaggen van de hogeschool

Verantwoording 2022

De verantwoording over 2022 van het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs over de bijdrage aan de beroepspraktijk en maatschappij, aan onderwijs en professionalisering en aan kennisontwikkeling.

Het lectoraat Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs richt zich op het versterken van de doelen waar het vrijeschoolonderwijs voor staat, zoals een brede en evenwichtige ontwikkeling van denken, voelen en willen bij kinderen/jongeren. Het lectoraat zoekt naar duurzaamheid door andere mensen te betrekken in de onderzoeken, ze uit te nodigen om zelf onderzoekend aan de slag te gaan en zo de waarde te ervaren van een onderzoekende houding en onderzoeksinstrumentarium voor het eigen handelen in de klas, in de school of in de opleiding.

Beroepspraktijk en maatschappij

De kenniskring bestond in 2021/22 uit 3 onderwijsprofessionals van Hogeschool Leiden (Sita de Kam, Kirsten Koppel en Jan Jaap Hubeek) die naast hun onderwijsgerelateerde taken minimaal één dag per week aan onderzoek werkten, aangevuld met 2 onderzoekers uit de beroepspraktijk (Saskia Snikkers en Wouter Modderkolk). 

Sinds 2021 was Aziza Mayo naast lector bij Hogeschool Leiden tevens werkzaam als directeur Onderzoek & Ontwikkeling bij Stichting NIVOZ. Het jaar 2022 was een overgangsjaar waarin zij haar taken bij het NIVOZ geleidelijk uitbreidde en haar rol als lector met haar kenniskring geleidelijk afrondde. 

De lector nam begin 2022 deel aan een tweetal (online) paneldiscussies over ‘persoonsvorming’ op uitnodiging van het ministerie van OC&W, Directie Voortgezet onderwijs. Ook verzorgde zij in maart de inleiding Persoonsvormingsdimensie van het onderwijs tijdens het afscheidssymposium Worden wie je wilt zijn van Wiebe Brouwer in Haarlem. 

De lector was lid van de stuurgroep rond het creëren van een Vrijeschoolkompas op de website van de Vereniging van Vrijescholen. Dit kompas beschrijft een eigentijdse onderwijsvisie van vrijeschoolonderwijs en geeft handreikingen voor een pedagogisch-didactische aanpak die daaruit voortkomt. Ook verzorgde zij lezingen voor de ouderacademies van de Utrechtse en Amsterdamse vrijescholen.

Aan de podcastserie Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs voegde Jan Jaap Hubeek in samenwerking met Wouter Modderkolk een serie van zes gesprekken toe over Inclusie & diversiteit binnen het vrijeschoolonderwijs. Ook ging hij met de lector in gesprek over haar werk tijdens acht jaar lectoraat bij Hogeschool Leiden in een podcast voor de Iona Stichting: Inspirerende projecten: Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs.

Op donderdag 22 september 2022 verzorgde de lector namens het lectoraat een online inleiding over de opdracht van het onderwijs, tijdens een onderwijsdag voor ongeveer 300 docenten in het voortgezet vrijeschoolonderwijs. Bij dit Festival Voortgezet Onderwijs 22 in Arnhem verzorgden onderzoekers Wouter Modderkolk en Jan Jaap Hubeek twee dialoogsessies over ‘diversiteit en inclusie’ en ‘waarde(n)vol leiderschap’. 

Om het vertrek van Aziza Mayo als lector bij Hogeschool Leiden te markeren organiseerde het lectoraat op 23 september 2022 een ‘Diner Pensant’ voor het brede werkveld bij de Stichtse Vrije School in Zeist rond het thema: 'Wat vraagt waarde(n)vol vrijeschoolonderwijs, voor nu en voor de toekomst, van ieder van ons?' Tijdens het Diner Pensant gingen mensen uit het onderwijsveld met elkaar in gesprek over een aantal onderwerpen, zoals: subjectiverend onderwijs, inclusie en diversiteit, motivatie bij hoogbegaafde leerlingen, leiderschap en diep luisteren.

Bij deze gelegenheid verscheen ook de publicatie Werken aan waarde(n)vol vrijeschoolonderwijs ( pdf, 3.99 MB ) voor nu en voor de toekomst met bijdragen van alle kenniskringleden waarin zij een beeld schetsen van hun werk vanuit de kenniskring de afgelopen jaren. De bundel is niet bedoeld als afsluiting, maar juist als uitnodiging tot verder gesprek en onderzoek.

Eerder in het jaar waren lector en kenniskring door het kenniscentrum van Educatie betrokken bij het zoeken naar een opvolger voor Aziza Mayo als lector. Zij vonden deze in Anna van der Want, die in november 2022 startte als nieuwe lector Waarde(n) van Vrijeschoolonderwijs bij Hogeschool Leiden.

Onderwijs en professionalisering

In 2022 onderzochten Jan Jaap Hubeek en Wouter Modderkolk in de leerkring Diversiteit en inclusie met een aantal docenten uit het vrijeschoolonderwijs het vraagstuk: Hoe kan het onderwijs een ontmoetingsplaats zijn voor diversiteit en een oefenplaats voor inclusiviteit? De resultaten van het onderzoek zijn te beluisteren in een zestal podcasts (zie boven). 

Eerder werd in 2021 de leerkring Waarde(n)vol evalueren afgerond. Onderzoeker Wouter Modderkolk bracht hierin docenten van 10 middelbare vrijescholen maandelijks samen in een onderzoeks- en verdiepingsproces rond betekenisvol toetsen en evalueren. Zij keken naar de prominentere rol die toetsen de laatste jaren hebben gekregen in de eigen onderwijspraktijk. Als leerkring werkten zij gezamenlijk aan het verdiepen van zowel de meer theoretische kennisbasis in de scholen, als aan de ontwikkeling van onderwijspraktijken die recht doen aan de onderwijsvisie van de vrijescholen. De gezamenlijke ervaring leerde dat in de praktijk leraren te veel stuurden op de meetbare ontwikkelingsdoelen (voornamelijk de kwalificerende) en dat minder meetbare ontwikkelingsdoelen (het socialiserende en het subjectiverende) steeds minder in beeld waren. De ervaringen van de leerkring zijn verzameld in het boekje Waarde(n)vol Toetsen op de Vrijeschool ( pdf, 2.73 MB ). Het boekje is verspreid naar alle vrijescholen in Nederland.

In 2022 gaf Wouter Modderkolk diverse presentaties voor vakgenoten over toetsen en evalueren, zoals bij de leerkring Schooleigen PTA van de VO-raad (30 maart, Utrecht). Ook verzorgde hij een gastcollege over vrijeschoolonderwijs voor studenten van de academische lerarenopleiding van Hogeschool Utrecht/Universiteit Utrecht.

In februari 2022 is Wouter Modderkolk begonnen aan een promotieonderzoek aan de Erasmus School of Social and Behavioral Sciences, waar hij o.l.v. prof. dr. Menno Fenger en dr. Aziza Mayo onderzoek doet naar waarde(n)vol leiderschap in het onderwijs.

Kenniskringlid Saskia Snikkers werkte verder aan haar promotieonderzoek naar engagement van hoogbegaafde leerlingen in het onderwijs. Zij wordt in dit onderzoek mede begeleid door Prof. Dr. Alexander Minnaert van de Rijksuniversiteit Groningen, de lector treedt op als co-promotor.

Saskia deelde inzichten uit haar onderzoek in diverse gastcolleges en lezingen op congressen, medewerkersdagen en studiebijeenkomsten van o.a. BVS-schooladvies, Grotius College Delft en Vrijeschool Castricum. 
In het onderwijs van Hogeschool Leiden is Saskia’s boekje Heb je dit kind gezien ( pdf, 4.88 MB ) verplichte literatuur voor de zij-instromers op de vrijeschool pabo (VSP).

Aziza Mayo is sinds augustus 2020 onderzoeksleider van het Whole Child Development Programma, een onderzoeksproject gefinancierd door de Porticus Foundation. Samen met het Nivoz, vier hogescholen én een aantal basisscholen en middelbare scholen werkt zij vanuit het Kenniscentrum POP aan een programma voor breed vormend onderwijs, ontwikkeld vanuit een pedagogische oriëntatie, met uitdrukkelijke aandacht voor leerlingen die opgroeien in moeilijke omstandigheden. In leergemeenschappen ontwikkelt het consortium wetenschappelijke en praktijkgerichte kennis die voor iedereen beschikbaar moet komen.

Aziza Mayo gaf een aantal gastcolleges, o.a. in het nascholingstraject Basisopleiding Vrijeschool Onderwijs Kunst (BVO Kunst) en in de Educatieve Master Primair Onderwijs.

Kirsten Koppel verzorgde bij de Kunstdag van de VSP een workshop voor flexstudenten: De kunst van het luisteren. Ook verzorgde zij tweemaal een workshop ‘Diep-luisteren’ aan het Rudolf Steiner College in Haarlem. 

Onderzoeker Sita de Kam verwerkte haar onderzoeksinzichten rond kunstzinnigheid en ‘Artistic research’ o.a. middels een filmpje in lessen voor de VSP.

Kennisontwikkeling

De lector verzorgde een workshop tijdens het VELON Congres voor lerarenopleiders van Vlaanderen & Nederland in Brugge: ‘Whole teacher development’ ten behoeve van breed vormend onderwijs. Wat vraagt ‘Whole Child Development’ van de lerarenopleiding? (Brugge, maart 2022).

Ook participeerde zij in het online Research colloquium van de World Goetheanum Association (24 maart 2022).

Lector en onderzoeker Wouter Modderkolk verzorgde een ‘paper presentation’ bij de TEPE conferentie (Teacher Education Policy in Europe) ‘Enhancing the Value of Teacher Education Research’: Research for Teacher Education – Participatory research inspiring the development of teacher education curricula (Graz, april 2022).

Bij het INASTE Congress ‘Realizing Humanity, perspectives in education’ verzorgde Wouter Modderkolk een korte lezing: Assessment without fear (Wenen, mei 2022).