Onderzoek naar het leefklimaat (en leer- en werkklimaat) in een forensische context 2007-2020
30 maart 2020 - "'Aandacht maakt alles mooier’, een slogan die niet misstaat in 12 jaar leefklimaatonderzoek in de forensische sector."
In 2007 is Hogeschool Leiden begonnen met onderzoek naar het leefklimaat in FPC Veldzicht en JJI Teylingereind. Doel daarvan was om hbo-opgeleide medewerkers meer handvatten te geven om samen met patiënten en jongeren een beter klimaat neer te zetten en herstel te bevorderen. In de onderzoeken naar de effecten van het klimaat (ook op school en het werkklimaat!) maar ook uit internationaal onderzoek bleek dat een positief klimaat bij kon dragen aan herstel en recidive vermindering.
Dat positief klimaat kon gedefinieerd worden aan de hand van de Zelfdeterminatietheorie (Ryan & Deci, 2018).Volgens deze theorie, heeft ieder mens (en dus ook elk kind) drie psychologische basisbehoeften: verbondenheid, competentie en autonomie. Het stimuleren van deze basisbehoeften geeft motivatie voor herstel maar geeft ook een belangrijke impuls aan zingeving.
Een goed klimaat daagt jongeren, patiënten en medewerkers uit na te denken over ‘wat van waarde is; wat bij jou hoort en wat je kracht geeft’. Dit zijn de recente vragen uit het proefschrift van Roy Dings (2020) die een concrete invulling geven aan de psychologische basisbehoeften en motivatie voor herstel.
In een zoektocht naar de beste manier om dit klimaat te verbeteren kwamen we uit op het meten van de kwaliteit van het klimaat en dit terug te koppelen aan medewerkers en jongeren (patiënten). Juist de discussie hierover bleek vruchtbare grond te zijn om samen met elkaar (gezamenlijke besluitvorming) te zorgen voor minder repressie en een beter klimaat, waarin zowel medewerkers als jongeren/patiënten konden groeien (competentie door contact en autonomie). Iedere JJI bijvoorbeeld kreeg een aandachtsfunctionaris ‘klimaat’.
In 2013 hebben de gezamenlijke directeuren van de JJI’s dit principe omarmt en een nieuwe visie gemaakt voor de Justitiële opvoeding. Toen de resultaten van de leefklimaatrapportages jaarlijks openbaar werden gemaakt en naar de Kamer gestuurd resulteerde deze openheid in een grote verbetering van het klimaat in de instellingen (Zie bijlage over het rapport van 2019).
Ook forensische klinieken zoals bijvoorbeeld Fivoor, maar ook de Jeugdzorg Plus en de gehandicaptenzorg en veel buitenlandse instellingen (tot Australië aan toe!) zijn hierin gevolgd en meten jaarlijks de kwaliteit van het klimaat en koppelen dit terug aan medewerkers en cliënten met een gezamenlijke agenda voor verbetering. Het onderzoek naar het leerklimaat (en zinvolle dagbesteding) in het speciaal onderwijs in de instellingen vormde een belangrijke aanvulling, want competentievergroting is een belangrijke motor voor zingeving en herstel, zo laat veel onderzoek zien.
Uiteindelijk moeten de medewerkers dit doen, vandaar dat er ook veel onderzoek naar het werkklimaat is gekomen dat een bijdrage kan leveren aan een blijvende verbetering van behandeling en herstel.
‘Aandacht maakt alles mooier’, een slogan die niet misstaat in 12 jaar leefklimaatonderzoek in de forensische sector.
Het jaarrapport van DJI 2018-2019 kunt u hier ( pdf, 2.48 MB ) inlezen.