Nieuwe inzichten over trauma en PTSS: wat weten we (niet)?
SOCIAALWEB - 5 augustus 2022 - Aan de hand van een aantal thema's zoals negatieve jeugdervaringen, microtrauma's, discriminatie en de hersenen licht Peer van der Helm een aantal nieuwe inzichten toe m.b.t. trauma's en PTSS.
Nieuwe studies die ogenschijnlijk niet zoveel met elkaar te maken hebben, geven inzicht in de werking van trauma’s en PTSS. Het gaat dan niet alleen om trauma ‘met een grote ‘T’’ (zoals verwaarlozing, misbruik of mishandeling) en negatieve jeugdervaringen (Adverse childhood experiences, ACE), maar ook herhaalde kleinere (micro)trauma’s. Denk aan sociale uitsluiting, voortdurende negatieve feedback, pesten of discriminatie. Het blijkt ook dat de één er gevoeliger voor is dan de ander (diathese-stress theorie). De langetermijngevolgen van deze microtrauma’s worden steeds duidelijker, en die zijn niet mals.
Trauma, ACES en PTSS
Het is inmiddels bekend dat negatieve jeugdervaringen en trauma’s de lichamelijke en geestelijke gezondheid negatief beïnvloeden. Hoe meer (vroegkinderlijke) negatieve jeugdervaringen, hoe groter de schade (PTSS en tot 38 procent meer zelfdodingen). (1)
Ook jeugdcriminaliteit en agressie zijn vaak het gevolg van negatieve jeugdervaringen en vroegkinderlijke jeugdtrauma, zo liet het recente proefschrift over de TBS van Eva Billen zien. (2) Negatieve jeugdervaringen zijn bijvoorbeeld huiselijk geweld, ouders die een verslaving of andere psychiatrische ziekte hebben, stress als gevolg van onzekerheid over verblijf (placement insecurity) en elke vorm van kindermishandeling, verwaarlozing of misbruik. (3)
Deze stress heeft ook negatieve gevolgen voor het geheugen en het cognitieve functioneren. Enkele jaren geleden deed Jessica Vervoort van Koraal dossieronderzoek naar jongeren met een licht verstandelijke beperking in verhouding tot negatieve jeugdervaringen (ACE’s). (5) In tegenstelling tot wat ze verwachtte, vond ze nauwelijks meer negatieve jeugdervaringen in deze groep. Wij (de medeauteurs) braken ons hoofd over deze onverwachte uitkomsten, maar inmiddels wordt steeds meer duidelijk hoe dat komt.
Microtrauma's
Destijds dachten we dat het komt door opteleffecten van kleinere herhaalde trauma’s: de microtrauma’s ‘met een kleine ‘t’. Deze kunnen veroorzaakt worden door het continu krijgen van negatieve feedback, op school gepest worden omdat je ‘anders’ bent, wanneer je bij Cito-toetsen altijd de slechtste van de klas bent, of wanneer je wordt afgewezen door leeftijdsgenootjes (sociale isolatie). Margareth Crastnopol schreef er in 2016 een boek over, getiteld: Micro-trauma: A Psychoanalytic Understanding of Cumulative Psychic Injury. (6)
Discriminatie
Ook rassendiscriminatie kan gezien worden als herhaalde psychologische letsels. Amerikaanse onderzoekers zagen dat bij deze vorm van uitsluiting de werking van de witte stof in de hersenen negatief wordt beïnvloed; vaak in combinatie met stress, negatieve emotionele waardering en problemen voor de cognitieve- en emotionele zelfregulatie (zie ook het eerder genoemde onderzoek van Eva Billen).
Hierdoor leidt een negatieve levensstijl – weinig beweging, ongezonde voeding, verslaving – weer tot een slechtere geestelijke gezondheid. (7) Maar ook de door ons onderzochte jongeren in gesloten jeugdinstellingen bleken last te hebben van die negatieve emotionele waardering (zogenaamde ‘hostility bias’), iets wat zich vaak uitte in plotselinge agressie, maar ook zelfbeschadiging en suïcidaliteit. (8)
Hersenen
Ander recent onderzoek op het gebied van emotionele waardering in het hersengebied dat te maken heeft met emoties (basolaterale amygdala) vond dat het hormoon neurotensine, dat van invloed is op ons beloningssysteem (dopamine), was gekoppeld aan angst en negatieve emotionele waardering. (9) Dit is ook van belang voor mensen met een negatieve emotionaliteit, zoals een angststoornis of PTSS. Deze mensen hebben last van dwang en angsten, hebben een laag zelfbeeld, en lijden soms aan zelfbeschadiging en eetstoornissen. En laat het nu zo zijn dat neurotensine vooral wordt beïnvloed door chronische stress (in ieder geval in ratten). (10)
Zomergasten
Op 28 augustus is de Nederlands-Amerikaans psychiater en emeritus-hoogleraar Bessel van der Kolk te zien in ‘Zomergasten’. Hij is de grondlegger van het onderzoek en de behandeling van trauma en PTSS en vaak onterecht verguisd, zoals onlangs nog door Max Pam in de Volkskrant. (11)
Maar wanneer we de wetenschappelijk puzzelstukjes op biologisch, psychologisch en sociaal niveau geduldig bij elkaar blijven leggen, zoals Van der Kolk in zijn boek Traumasporen doet, dan blijken zijn inzichten baanbrekend te zijn. Dat terwijl we ook nog veel niet weten, want de puzzel is waarschijnlijk groter dan de grootste megapuzzel (naar verluid 551.232 puzzelstukjes).
Echte wetenschap is niet een haastige uitspraak in een krantencolumn, maar gaat uit van het besef dat we veel nog niet weten. Bijvoorbeeld de oorzaken, gevolgen en behandeling van trauma en PTSS. Maar als we in staat zijn om ons neer te leggen bij het feit dat we veel (nog) niet weten, geeft dat ons een extra motivatie om door te zoeken. Wie weet vinden we dan alle 551.232 puzzelstukjes.
Het volledige artikel is ook te lezen op Sociaalweb.