"Veranderen gaat over het hanteerbaar maken van complexiteit"

Bij het lectoraat Contextueel Veranderen van Ronald Ulrich staan meervoudig kijken, denken en handelen en de wisselwerking tussen individu, groep en organisatie centraal.

Van filosoof ...

"Van huis uit ben ik filosoof. Het stellen van vragen en het zoeken naar onderliggende patronen zat er al van jongs af aan in. Denk dan aan vragen als: ‘Wat is er aan de hand?’, ‘En als je er nou eens anders tegenaan kijkt?’ en ‘Wat zijn de veronderstellingen onder dit standpunt?’. Ik ben gefascineerd door de complexiteit, de gelaagdheid en de veelvormigheid van verschijnselen en verschillende betekenissen die mensen ergens aan geven. Het lag dan ook voor de hand dat ik voor de studie Filosofie zou kiezen.

Naast mijn studie ben ik voorzitter geweest van de ASVA, de Studentenvakbond van de Universiteit van Amsterdam. In de jaren ’80 organiseerden we grote demonstraties met zo’n 30.000 deelnemers tegen de plannen van de minister op het gebied van studiefinanciering. Ik denk dat toen mijn organisatietalent tot wasdom is gekomen."

… naar veranderkundige

"Na mijn tijd als studentenactivist ging ik aan de slag als beleidsadviseur voor het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Een wereld waar je met taal problemen oplost en nadenkt over het stelsel. Na negen jaar bij het ministerie begon ik de praktijk wel te missen, het met je poten in de modder staan, en maakte daarom de overstap naar het adviesbureau Andersson, Elffers Felix (Aef).

Daar heb ik van 2000 tot 2009 heel verschillende projecten gedaan. Van de aanpak van veiligheidsvraagstukken binnen de gemeente Rotterdam tot fusies van gemeentelijke diensten, van de oprichting van de Nederlands Vlaamse Accreditatie Organisatie tot de aanpak van bereikbaarheids- en milieuvraagstukken binnen de gemeente Utrecht."

Filosofie en veranderkunde liggen dicht bij elkaar

"In 2009 werd ik zzp-er. In de jaren daarna deed ik vooral interim opdrachten binnen het onderwijs. In 2015 ben ik bij Hogeschool Leiden gekomen om mee te helpen met het schrijven van het instellingsplan. In 2018 ben ik partner geworden bij de Galan Groep. Deze functie combineer ik met het lectorschap. De overstap van filosoof naar veranderkundige lijkt groot, maar ik denk dat beide dicht bij elkaar liggen. Veranderprocessen zijn vaak ook complex. Op persoonlijk niveau spelen veel factoren (bijvoorbeeld iemands geschiedenis of motivatie om te veranderen) en op organisatieniveau (bijvoorbeeld de organisatiecultuur, organisatiestructuur en onderlinge relaties tussen de ‘communities’) een rol. Vaak hebben de betrokken partijen verschillende definities van het probleem en de gewenste oplossing."

"De overstap van filosoof naar veranderkundige lijkt groot, maar ik denk dat beide dicht bij elkaar liggen."

"En dan leven we ook nog in een wereld die steeds complexer en onvoorspelbaarder wordt en neemt de invloed van de buitenwereld op veranderprocessen in organisaties alleen maar toe. Kortom, veranderen gaat over complexiteit, en vooral over het hanteerbaar maken van complexiteit. Dat vraagt om onderzoeken en het bespreekbaar maken van de verschillende beelden en betekenissen die de betrokkenen aan een situatie geven. Meervoudig kijken en handelen dus. Net als vroeger bij de caleidoscoop steeds verder draaien en een nieuw patroon zien. Op deze manier voorkom je ook dat je in een tunnelvisie terecht komt. En dan kom je weer dicht in de buurt van filosofie."

De ‘talking stick’

"Je zou veranderkunde toegepaste filosofie kunnen noemen. Voor mij is veranderkunde enerzijds gericht op het samen onderzoeken en duiden van complexiteit, betekenissen en onderliggende patronen en anderzijds op het handelen in een omgeving die je niet helemaal kan overzien en leren van je ervaringen."

"Ik gebruik de talking stick regelmatig in gesprekken met groepen."

"De onderzoekende dialoog is hierbij van groot belang. De ‘talking stick’ staat daar voor mij symbool voor. De indianen gebruikten de talking stick als ze met de hele groep een beraad hielden. Alleen degene met de stick mocht praten, de anderen moesten luisteren. Degene die daarna de stick pakte moest eerst reageren op wat de vorige spreker had gezegd. Ik gebruik de talking stick regelmatig in gesprekken met groepen."

Contextueel veranderen is meervoudig kijken, denken en handelen

"Een van de beloftes uit het instellingsplan was 'we zijn een goed georganiseerde school'. Als onderdeel van die belofte is in 2018 het programma Goed Georganiseerde School ingesteld. Dit programma richt zich op onderzoek en kennisdeling op het gebied van verander- en innovatieprocessen binnen hogescholen. Inmiddels doen 15 hogescholen mee aan onderzoeken en werkplaatsen van het programma. Als volgende stap is in januari 2020 het lectoraat Contextueel Veranderen ingesteld, dat is ondergebracht bij de faculteit Management & Bedrijf. Het lectoraat richt zich op onderzoek naar complexe veranderprocessen in organisaties, met een focus op het publieke domein."

"Inmiddels doen 15 hogescholen mee aan onderzoeken en werkplaatsen van het programma Goed Georganiseerde School."

"We zijn dus pas net begonnen, maar hebben nu al mooie onderzoeken lopen. We zijn bezig met een onderzoek naar leernetwerken, en dan vooral de impact op veranderingen in de organisatie. We onderzoeken wat we kunnen leren van de ervaringen met de coronacrisis voor de manier waarop we processen organiseren en aansturen, maar ook de vraag hoe HRM-professionals omgaan met ethische dilemma’s. Inmiddels zijn er vier mensen verbonden aan het lectoraat: Laura Detmar, Deirdre Beneken genaamd Kolmer, Lutz Mischke en Janneke de Vries.

In de benadering van het lectoraat staan meervoudig kijken, denken en handelen en de wisselwerking tussen individu, groep en organisatie centraal. Daarbij kijken we naar zowel de invloed van processen en de interacties tussen medewerkers op organisaties, als naar de invloed van organisaties op die processen en interacties. Een reorganisatie of een vraagstuk lijkt misschien simpel, maar het succes daarvan wordt door heel veel elementen en onderliggende patronen bepaald."

"Het lectoraat draagt bij aan de verbetering van het onderwijs en staat deels ten dienste van de student. We dragen bij aan het blok organisatieontwikkeling en studenten kunnen op basis van opdrachten van het lectoraat afstuderen. Met de curriculumcommissie zijn we in gesprek over de onderzoeksleerlijn en over het versterken van de rol van organisatieontwikkeling in het curriculum.

Het meest interessante element van die verbinding met het onderwijs vind ik de casuïstiek vanuit de praktijk. Alle dimensies van ons werkveld komen daar aan bod, zoals: juridische, economische, personeelszaken en interne en externe communicatie. Hoe ga je daar als afgestudeerde mee om? Uiteindelijk moeten ze allemaal leren om met mensen te werken die verschillende achtergronden hebben en andere studies hebben gevolgd. Het zou fantastisch zijn om al deze dimensies binnen de onderwijscurricula te verankeren. Ik weet zeker dat mijn lectoraat daaraan kan bijdragen."

"Het meest interessante element van die verbinding met het onderwijs vind ik de casuïstiek vanuit de praktijk. Alle dimensies van ons werkveld komen daar aan bod, zoals: juridische, economische, personeelszaken en interne en externe communicatie."

Gouden tip

"Aan onze studenten wil ik het advies meegeven om situaties vanuit verschillende kanten te bekijken. In het werkveld moet je veel samenwerken met verschillende persoonlijkheden, culturen, achtergronden en expertisegebieden. Hoe eerder je bekend raakt met multidisciplinariteit, des te gemakkelijker de overgang van student naar professional is. En niet alleen dat, het wordt er ook een stuk leuker door."

Personalia

Naam: Ronald Ulrich
Functie: Lector Contextueel Veranderen

Terug naar overzicht interviews