"Leren en je goed voelen, dat gaat samen op"

Het lectoraat Geestelijke Gezondheidszorg van Jaap van der Stel houdt zich bezig met onderzoek en kennisontwikkeling op het gebied van de psychische gezondheidszorg en verschillende vormen van herstel.

"Vroeger wilde ik eigenlijk bioloog worden, maar de jaren ’70 veranderden dat. Er waren allemaal acties, we wilden de wereld verbeteren… werken met planten, dat was niet zo interessant toen. Ik besloot dat ik iets met mensen wilde doen en maakte de overstap naar andragologie aan de Rijksuniversiteit Groningen."

Filosoof van het handelen

"Ik ben geen empirische onderzoeker, dat werk laat ik anderen doen. Dat klinkt wat aanmatigend, maar het heeft te maken met dat ik zoveel interesses heb, in zoveel dingen. En als ik iets specifieks wil onderzoeken ben ik misschien wel vier jaar bezig met iets heel kleins. Terwijl ik tijdens die vier jaar weer allerlei nieuwe impulsen heb gekregen. Ik maak daarom liever gebruik van het werk van anderen. Zo ben ik een expert geworden in meta-benaderingen."

"Ik ben geen empirisch onderzoeker, maar beschouwend onderzoeker en filosoof van het handelen."

"Ik ben dus een beschouwende onderzoeker, maar ik heb ook wel de behoefte om te handelen. Ik probeer veel vakgebieden – de psychologie, de geschiedenis, de fysica – een beetje te snappen, dat met elkaar in verband te brengen en te bedenken: wat kunnen we hiermee? Ja, ik ben een filosoof, maar dan een filosoof van het handelen, zou ik zeggen. Tegelijkertijd is die wetenschapper in mij er ook altijd, want het handelen moet wel onderbouwd zijn. Het is soms heel vermoeiend om Jaap van der Stel te zijn."

Naar jezelf kijken

"Sinds 2010 ben ik lector Geestelijke Gezondheidszorg bij Hogeschool Leiden. Daar heb ik heel veel van geleerd. Vooral door het omgaan met jonge mensen, en het geven van colleges. Ik moest proberen om de ingewikkelde dingen die ik in mijn hoofd had, te vertalen naar begrijpelijke woorden. In het begin kon ik dat echt niet zo goed als dat ik dat nu kan, dus deze omgeving is heel goed geweest voor mij."

"Centraal thema binnen het lectoraat Geestelijke Gezondheidszorg is zelfregulatie."

"Het lectoraat houdt zich vooral bezig met het thema ‘zelfregulatie’. Wat ik daarmee bedoel is het vermogen om afstand te kunnen nemen en naar jezelf te kijken alsof je een vreemde bent. Het is iets wat je iedere dag gebruikt om grip te krijgen op je gedachten, hoe je je voelt en gedraagt. Eén van de vragen die wij stellen bij het lectoraat is: hoe kunnen we mensen met een psychische aandoening ondersteunen in het verbeteren van hun zelfregulatie?"

Veerkracht van studenten en docenten

"Ook de studenten en docenten van de hogeschool willen we kennis laten maken met het thema zelfregulatie, niet alleen ten aanzien van de praktijk van de geestelijke gezondheidszorg, maar ook ten aanzien van studeren. Ik heb boekenkasten vol met kennis die we kunnen benutten, en zelf ook een aantal boeken over zelfregulatie geschreven. Maar je hebt niets aan die kennis als we niet in gesprek gaan met elkaar."

"Besteed aandacht aan je zelfregulatie en stel doelen. Zo word je een soort coach voor jezelf."

"Ik denk dat het belangrijk is dat we op de hogeschool een cultuur creëren waarin je makkelijk spreekt over gedachten, emoties, dingen waar je tegenop ziet. Daar heerst toch nog een taboe op in Nederland, en daar moeten we echt vanaf. Daarnaast zou ik studenten op het hart willen drukken: besteed aandacht aan je zelfregulatie, en stel doelen. Eigenlijk word je dan een soort coach voor jezelf. En dan heb ik het niet alleen over doelen voor het halen van een tentamen, maar doelen in het leven. Studenten die zichzelf beter kunnen reguleren en hun doelen beter erkend en omarmd hebben, zijn over het algemeen succesvol in het leren. Leren en je goed voelen gaat samen op. En wat de rol van ons, de docenten, daarin is? Om te beginnen: het goede voorbeeld stellen en met elkaar in gesprek gaan."

Toekomstplannen

"Kennis overdragen aan collega’s, colleges geven aan studenten, dat hoop ik allemaal nog lang te doen. Hoewel mijn afscheid als lector gezien mijn leeftijd (red: 66 jaar) nadert, zit ik nog heel enthousiast in mijn vel en hoop ik nog lang betrokken te blijven, op welke manier dan ook. Waarom zou ik tegen mijn hoofd zeggen: je mag nu niet meer nadenken? Kortom, ik zie geen reden om helemaal te stoppen. Ik blijf natuurlijk boeken schrijven, maar dat doe ik het liefst in de sociale context van de hogeschool. Daar worden de boeken – en ikzelf – absoluut beter van."

"Ik zit nog heel enthousiast in mijn vel en hoop nog lang betrokken te blijven bij de hogeschool."

"Planten heb ik trouwens nooit losgelaten. Ik ben nu bezig met het opzetten van een voedselbos in Groningen, dus de cirkel is weer rond. Dat heeft natuurlijk ook alles te maken met mijn werk in de psychische gezondheidszorg. Wroeten in de aarde geeft in mentaal opzicht gewoon ontzettend veel voldoening. En het is belangrijk om te doen. In feite maak je met een voedselbos een kunstmatig ecosysteem van bomen, heesters en planten. Vervolgens laat je de grond tot rust komen en herstellen. Zo kan de grond ook veel beter koolstof opnemen en vasthouden, en het ecosysteem reguleert zichzelf. Wat me zo aantrekt in planten? Nou, alles, maar vooral: je moet de chaos die ontstaat, zien te accepteren zoals die is."

Personalia

Naam: Jaap van der Stel
Functie: Lector Geestelijke Gezondheidszorg
Proefschrift: Drinken, drank en dronkenschap; Vijf eeuwen drankbestrijding en alcoholhulpverlening in Nederland. Een sociaal-historische studie (1995); Psychopathologie. Grondslagen, determinanten, mechanismen (2009).

Meer over het lectoraat | Meer over de lector | Terug naar overzicht interviews