"Zelfregulatie betekent het uitoefenen van invloed op jezelf"

Bij Maatschappelijk Werk en Dienstverlening won Ben (25) de scriptieprijs met een onderzoek voor het lectoraat GGZ. Hij ontwikkelde een werkboek voor professionals om mentale vaardigheden van cliënten met psychische aandoeningen te bevorderen.

Voor mijn afstudeeropdracht hield ik mij bezig met de onderwerpen zelfregulatie, executieve functies en functioneel herstel. Zelfregulatie is het vermogen om een coach te zijn voor jezelf. Denk aan jezelf bewust kunnen aanspreken, toespreken, motiveren en ergens toe zetten. Zelfregulatie ontwikkelt zich vanaf de kindertijd tot in de volwassentijd. Wanneer het goed gaat, dan kun je jezelf als volwassene goed aansturen. Als je wakker wordt, dan weet je wat je moet doen en kun je bijvoorbeeld de tijd inschatten, tandenpoetsen, naar werk gaan en omgaan met andere mensen. Deze handelingen zouden heel natuurlijk moeten gaan, maar bij mensen met ernstige psychische aandoeningen zit er vaak een verstoring in de ontwikkeling van die zelfregulatie.  

Zelfregulatie

Kort gezegd is mijn onderzoek een vertaling van abstracte, wetenschappelijke kennis over zelfregulatie, naar bruikbare, concrete en stapsgewijze oefeningen voor de praktijk. Dat is eigenlijk ook het unicum aan mijn onderzoek en product. Er is namelijk veel onderzoek gedaan naar zelfregulatie, maar het lastige met al deze onderzoeken is dat ze soms heel moeilijk te vertalen zijn naar de praktijk. Dit werd ook erg bevestigd door de professionals uit het werkveld die ik heb geïnterviewd. Zij gaven aan dat ze de theorie wel snappen en begrijpen hoe het werkt, maar dat ze zich afvragen hoe ze die kennis moeten toepassen als ze voor de cliënt staan.  

Het lectoraat Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) van Hogeschool Leiden is ook al heel lang bezig om te kijken naar hoe ze kennis over zelfregulatie kunnen introduceren aan de praktijk. Op dit moment doet het lectoraat dit met voorlichtingen en het geven van workshops. Als afstudeeropdracht ben ik bezig geweest met een van de laatste stappen om de kennis te introduceren: een werkboek dat bij de voorlichtingen en workshops hoort. 

Zelfregulatie betekent het uitoefenen van invloed op jezelf. De vaardigheden die je daarvoor nodig hebt, dat zijn executieve functies.

Mentale vaardigheden

Het werkboek dat ik heb gemaakt speelt in op het herstellen van de functie van de executieve functies, die je kunt zien als een soort mentale vaardigheden. Een mooi voorbeeld vind ik zelfspraak. Hoe spreek je tot jezelf? Hoe praat je over jezelf? Welke woorden gebruik je als je met jezelf praat? Zijn deze woorden helpend of niet? Een voorbeeld van een oefening uit het werkboek, is het bijhouden van een dagboek over je gedachten. Je moet jezelf uiteindelijk kunnen betrappen op wanneer je niet helpend bent tegenover jezelf. Bewustzijn creëren is dan ook de eerste stap. De tweede stap is om vervolgens te kijken naar hoe je jouw gedachten of gedrag helpend maakt.

Het werkboek is heel positief ontvangen door de professionals en begeleiders uit het werkveld met wie ik erover heb gesproken. Ook mijn huidige collega’s waren heel erg enthousiast. Binnenkort geef ik hun zelfs een workshop erover. De kenniskring van het lectoraat was ook enthousiast, maar ook wel kritisch. Mijn werkboek is dan ook een prototype: een eerste stap waar anderen weer mee verder kunnen. Zo heb ik vooral gesproken met de professionals, dus de volgende stap zou zijn om het voor te leggen bij cliënten en het met hen te gaan uitproberen. 

HL-prijs

Het winnen van de HL-prijs voelt voor mij een beetje dubbel. Enerzijds vind ik het een enorme eer dat ik waardering krijg voor alle moeite die ik erin heb gestopt, maar anderzijds heb ik ook geworsteld met faalangst, perfectionisme en het ontvangen van kritische feedback. Daarnaast viel mijn duo-partner af en heb ik veel werk alleen moeten doen. Dat was best zwaar. Het afstuderen is voor mij uiteindelijk een heel persoonlijk proces geweest. Het krijgen van zo’n hoog cijfer en een prijs voelt als een bevestiging van mijn eerdere perfectionisme. Ik heb geleerd te accepteren dat je best doen echt voldoende is en dat het niet altijd perfect hoeft te zijn. Ik begon mijn afstuderen als perfectionist die altijd alles perfect wilde opleveren, maar ben nu iemand die inziet dat dat niet hoeft maar er natuurlijk wel naar streeft zo goed mogelijk zijn best te doen. Dat is goed genoeg.

Het is echt niet erg om fouten te maken, iets moeilijk te vinden of om hulp te vragen. Onderzoeken betekent dingen proberen en daar hoort fouten maken bij. Je kunt het soms mis hebben, maar dat is niet erg. Waar je mee bezig bent en wat daaruit komt, is hoe dan ook heel waardevol. Ook als het niet perfect is.

Het verschil maken

Momenteel werk ik op een afdeling met mensen die een autismespectrumstoornis (ASS) hebben of een combinatie van twee of meer stoornissen (comorbiditeit). Ik vind het echt fantastisch werk en ik kan er ook direct toepassen wat ik heb geleerd over executieve functies. Ik had eigenlijk verwacht dat ik zou doorstuderen en meer het onderzoeksveld zou in gaan, maar ik ben op dit moment erg tevreden met de begeleiders en het team waar ik nu werk. Ik vind het leuk om in de praktijk bezig te zijn en daar het verschil te maken. Niet alleen als begeleider, maar ook door bezig te zijn met het beleid op locatie. De hands-on aanpak van problematiek heeft mijn passie voor het vak echt ontvlamd. 

Meer weten?

Wil je meer lezen over de HL-Prijswinnaars van 2021 en de opleiding:

• Bekijk overzicht met alle winnaars
• Bekijk overzicht met winnaars van de faculteit Sociaal Werk & Toegepaste Psychologie
• Bekijk de informatie van de opleiding Sociaal Werk