Het welzijn van gescheiden ouders in de vertrekfase (kinderen 18+)
Een onderzoek naar factoren die een rol spelen in het welzijn van gescheiden ouders waarvan het kind 18+ is en uit huis gaat, of al uit huis is.
| Door: | Karlijn van Ruiten en Stefanie Neuteboom |
| Opleiding: | Maatschappelijk Werk en Dienstverlening |
| Maand en jaartal: | juni 2015 |
| Project/thema |
Ouderwelzijn |
“Dat zal best wel even emotioneel worden, want dan sta ik er weer helemaal alleen voor en daar ben ik wel bang voor.”
Gescheiden moeder over het moment wanneer haar kind uit huis gaat
Achtergrond
Het lectoraat Ouderschap en Ouderbegeleiding van Hogeschool Leiden zet zich in om de beleving van ouderschap te onderzoeken (www.hsleiden.nl, 18 mei 2015). In dit rapport is de volgende hoofdvraag beantwoord:
Welke factoren spelen een rol in het welzijn van gescheiden ouders waarvan het kind 18+ is en uit huis gaat, of al uit huis is?
De beantwoording van de hoofdvraag voorziet het Lectoraat Ouderschap en Ouderbegeleiding van Hogeschool Leiden van nuttige informatie, die bruikbaar is voor CJG Leiden en ketenpartners, zodat professionals het welzijn van gescheiden ouders in de vertrekfase kunnen ondersteunen als dat nodig is. Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden is er gekozen om onderzoek te doen vanuit een kwalitatieve onderzoeksbenadering (Migchelbrink, 2007).
Fases in het ouderschap
In het boek The six stages of parenthood van Ellen Galinksy (1981) wordt ouderschap onderverdeeld in zes fasen. Galinsky (1981) heeft ruim tweehonderd ouders geïnterviewd om onderzoek te doen naar verwachtingen en belevingen van ouders in verschillende fasen van ouderschap. De fasen van de ouders verlopen parallel aan de ontwikkeling van het kind. De laatste fase van ouder en kind is de vertrekfase, in deze fase verlaat het kind het ouderlijk huis en gaat een zelfstandig leven tegemoet.
Onderzoeksmethode en definities
Er zijn semigestructureerd interviews afgenomen bij tien gescheiden moeders en tien gescheiden vaders. De gescheiden ouders in het onderzoek van Karlijn en Stefanie behoren tot de zogenaamde ‘verloren generatie’. Er is vanuit de theorie informatie verzameld over kennis, attitude, vaardigheden en ondersteuning.
Kennis wordt in dit onderzoek gedefinieerd als ‘verworven kennis vanuit ervaringen, voorbeeldfuncties en andere sociale interacties die van invloed zijn op kennisvergroting (van der Pas, 2013). Attitude betreft in dit onderzoek de houding van de ouder die gevormd wordt door normen, waarden, socialisatie en levensovertuiging (Rothfusz, 2008). Bij vaardigheden gaat het om hoe de ouder omgaat met bepaalde situaties. Ondersteuning betreft de steunbronnen die de gescheiden ouder in de vertrekfase heeft (de Mönnink, 2009).
De factoren die onderzocht zijn door middel van theorie en de factoren die onderzocht zijn door middel van interviews zijn met elkaar vergeleken en die resultaten geven antwoorden op de hoofdvraag.
Kennis
Kennis wordt door de respondenten voornamelijk verworven vanuit het sociale netwerk. Door te leren van ervaringen van anderen en door te leren van voorbeelden uit het sociale netwerk, wordt de kennis van de gescheiden ouder in de vertrekfase vergroot.
Het voornaamste wat gescheiden ouders in de vertrekfase hebben geleerd of aan het leren zijn, is de adolescent loslaten en het vertrouwen hebben dat de adolescent het gaat redden als zelfstandig individu. Door kennisvergroting wordt het zelfmanagement vergroot en dat heeft een positief effect op het welzijn van gescheiden ouders in de vertrekfase (WHO, 2003).
Attituden
De attituden van gescheiden ouders in de vertrekfase zijn volgens de respondenten gevormd door (zelf)ontwikkeling, het sociale netwerk en dagelijkse bezigheden. Vanuit de theorie en vanuit de interviews is gebleken dat een attitude geen vaststaand gegeven is en dat een attitude kan veranderen of ombuigen door kennisvergroting, verdieping, aanleren van vaardigheden en bewustwording van eigen normen en waarden.
Vaardigheden
Vanuit de theorie van de Mönnink (2009) en het WHO model (2003) heeft het beheersen van vaardigheden invloed op het welzijn van gescheiden ouders in de vertrekfase. Het betreft communicatievaardigheden, stressmanagement en zelfmanagement. Levenservaringen en hoe gescheiden ouders in de vertrekfase hiermee omgaan, zijn bepalend voor het welzijn.
De gescheiden ouders geven aan dat ze de vertrekfase als lastig ervaren. Sommige respondenten geven ook aan dat zij soms niet zijn opgewassen tegen de mening van hun kind. Daarnaast vinden ze het moeilijk om hun grenzen aan te geven.
Ondersteuning
Gescheiden ouders in de vertrekfase ervaren steun vanuit het sociale netwerk door gesprekken te voeren over gevoelens en gedachten. In het bijzonder ervaren gescheiden ouders met een nieuwe partner veel steun, omdat ze de zorgen over de vertrekfase kunnen delen. Ze ervaren steun door zich kwetsbaar op te stellen. Vanuit de theorie van Gieles (2014) blijkt dat een gescheiden ouder sneller over de scheiding heen kan komen door een nieuwe partner.
Naast een nieuwe partner heeft het sociale netwerk - bestaande uit vrienden, kennissen, collega’s en familie - een positieve invloed op het welzijn van de gescheiden ouders. Het sociale netwerk is volgens de geïnterviewden zowel een emotionele als een praktische steunbron. Een netwerk voorkomt isolatie én de gescheiden ouder heeft het gevoel van betekenis te kunnen zijn. De uitspraken van de geïnterviewde worden bevestigd door het NJI (www.nji.nl, 22 mei 2015).
Naast het sociale netwerk dienen volgens de respondenten ook huisdieren als steunbron voor gescheiden ouders in de vertrekfase, omdat dieren niet oordelen en altijd blij zijn hen te zien.
Aanbevelingen
Vanuit hun onderzoek formuleerden Karlijn en Stefanie verschillende aanbevelingen. De aanbevelingen voor professionals die in hun werk te maken krijgen met gescheiden ouders, waren als volgt:
- Ondersteun bij het versterken van het sociale netwerk: dit vergroot de kennis, omdat het sociale netwerk de meest voorkomende bron is waarvan gescheiden ouders uit de vertrekfase leren.
- Heb aandacht voor het rouwen van de ouder: gescheiden ouders kunnen niet het sociale netwerk vergroten en/of vaardigheden versterken of aanleren op het moment dat zij nog niet de scheiding hebben verwerkt. De hulpverleners van CJG Leiden en ketenpartners dienen aandacht te besteden aan het rouwproces.
- Geef (ook) praktische hulp: gescheiden ouders kunnen niet rouwen, het sociale netwerk versterken of vaardigheden aanleren als de gescheiden ouder bijvoorbeeld geen woning of schulden heeft. Ondersteun de ouder hier ook bij.
Ga terug naar het scriptieoverzicht