Ervaringen en ondersteuningsbehoefte van ouders met een peuter

Een kwalitatief onderzoek naar de ervaringen en de ondersteuningsbehoefte van ouders met peuters.

Door:	Lesley Vork
Opleiding:	Toegepaste Psychologie
Maand en jaartal:	augustus 2018
Project/thema:	Ervaringen en ondersteuningsbehoefte van ouders met een peuter

"Ik vond het best pittig. We hebben best veel strijd gehad. Ik moest regels bedenken voor dingen waar ik nooit over na had gedacht. Wat ik daar eigenlijk van vond. Doordat mijn peuter vaak grenzen opzocht, moest ik veel grenzen overleggen en dus ook weer stellen. Soms hoorde ik mezelf alleen maar als politieagent."

Moeder die terugkijkt op de peutertijd van haar kind

Achtergrond

Er wordt meer nadruk gelegd op de zelf- en samenredzaamheid van ouders vanwege veranderingen op het gebied van zorg en welzijn (transitie jeugdzorg). Sinds de invoering van de Jeugdwet, op 1 januari 2015, zijn de gemeenten verantwoordelijk voor de voorheen provinciale geïndiceerde jeugdzorg, jeugdhulp, jeugd-GGZ en de uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen en jeugdreclassering (Rijksoverheid, 2018). Er wordt van ouders verwacht dat zij meer zelf doen en een verbindend netwerk om het gezin heen organiseren. Uit onderzoek is gebleken dat een goed welbevinden van de ouders een positief effect heeft op de ontwikkeling van het kind  (Petterson, Gravesteijn, & Peschier, 2017). Het is daardoor van belang om inzicht te hebben op welke wijze het welzijn van de ouders kan worden vergroot.

Onderzoeksvraag

Het huidige onderzoek heeft als doelstelling inzicht te verkrijgen in de ervaring en behoefte van ouders met peuters van drie jaar oud in de regio Leiden, om zo het lectoraat Ouderschap en Ouderbegeleiding advies te kunnen geven over hoe ouders mogelijk beter ondersteund kunnen worden in het ouderschap. De probleemstelling van het onderzoek luidt: `Hoe ervaren ouders het ouderschap en op welke manier kunnen zij beter worden ondersteund in het ouderschap?’ In het onderzoek is antwoord gezocht op een drietal deelvragen, namelijk:

1. In hoeverre maken ouders gebruik van hun sociale netwerk om hun ouderrol te versterken?
2. Welke verschillende rollen nemen ouders aan en hoe verhouden deze rollen zich tot de ervaring van het ouderschap?
3. Wat vinden ouders belangrijke competenties met betrekking tot de opvoeding?

Onderzoeksmethode

Om de ervaringen en ondersteuningsbehoefte van ouders in kaart te brengen is er gekozen voor een kwalitatieve onderzoeksopzet. Hierbij is, naast het theoretisch kader, gebruik gemaakt van brieven en interviews om de onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden. Binnen het onderzoek Leuker voor later van Hogeschool Leiden is aan de deelnemende ouders, toen hun peuter 3 jaar oud was, gevraagd om een brief te schrijven aan hun kind. De brief werd opgesteld aan de hand van een vooropgesteld format. Verschillende thema’s kwamen hierin aan bod, waaronder de gezinssituatie, mooie en moeilijke momenten in de peutertijd en de sociale omgeving van het gezin. In het huidige onderzoek is gebruik gemaakt van 12 van deze brieven, namelijk 6 van vaders (3 met een dochter, 3 met een zoon) en 6 van moeders (3 met een dochter, 3 met een zoon). Naast de analyse van deze brieven zijn er verdiepende, telefonische interviews gehouden met vier vaders en drie moeders.

Vervolgens is gebruik gemaakt van kwalitatieve analyse. Het doel van kwalitatief onderzoek is om een conceptueel model te maken om vervolgens het materiaal te ordenen en te beschrijven op basis van dit model (Baarda, et al., 2013). Door de brieven en transcripten van de interviews intensief te bestuderen, meerdere keren te lezen en te coderen, is antwoord gegeven op de deelvragen en de onderzoeksvraag.

Netwerk  

De ondervraagde ouders hebben een groot sociaal netwerk waarop zij kunnen terugvallen. Hoewel zij aangeven het ouderschap erg pittig te vinden, ervaren zij dankzij hun grote sociaal netwerk voldoende steun. Hier maken zij dan ook geregeld gebruik van in de vorm van oppas en gezamenlijke activiteiten. Daarnaast ervaren zij veel steun en erkenning waardoor het zelfvertrouwen toeneemt en dit een positief effect heeft op hun rol als ouder. Dit is gunstig voor hun ervaring van het ouderschap. De negatieve aspecten worden door hen vrijwel niet ervaren. Dit kan komen doordat zij al drie jaar de rol van ouder vervullen. Zij hebben voldoende succesmomenten ervaren en voelen zich inmiddels een goede ouder.

Balans?

De ondervraagde ouders hebben een balans gevonden tussen de diverse rollen die zij aannemen, maar hebben nog wel behoefte aan meer ontspanning en vrije tijd.  Zij hebben weliswaar een balans gevonden, maar dit is nog een broos evenwicht. Desalniettemin zijn zij allen heel tevreden over hoe hun leven als ouder eruit ziet en genieten zij van elk moment met het gezin. Zij bevinden zich aan het einde van deze groeispiraal waardoor zij op dit moment geen behoefte hebben aan professionele ondersteuning.

"Daarom vind ik dat je het als ouder nooit verkeerd kunt doen, zolang je het maar met goede bedoelingen en liefde doet."

Moeder van peuter

Vaardigheden

De ouders geven aan dat zij veiligheid en goede zorg voor hun kind belangrijk vinden, dit betekent dat zij sociale verantwoordelijkheid ervaren. Daarnaast vinden zij het belangrijk om voldoende aandacht aan hun kind te geven wat hen zelfbewust maakt. Wanneer een kind ondeugend gedrag vertoont, proberen ouders het kind uit het moment te halen. Hierbij komt het van pas als een ouder creatief kan denken en dit ook kan inzetten. Wanneer een ouder fouten maakt, vinden zij het belangrijk dat hiervan geleerd wordt. Om deze fouten te erkennen, moet er kritisch naar het eigen gedrag worden gekeken door de ouders.  Wat zij ook aangeven belangrijk te vinden is dat de ouders één team vormen en onenigheden later, zonder het bijzijn van het kind, naar elkaar uitspreken. Dit vraagt om heldere communicatie en een goede relatie tussen beide ouders. Onder elke omstandigheid hoort een ouder zijn hoofd koel te houden en rustig te blijven, hiervoor is een grote dosis zelfrespect nodig. Wanneer een kind moet worden toegesproken en uitleg moet worden gegeven aan het gedrag, is het van belang dat een ouder zijn eigen emoties onder controle houdt en om kan gaan met stress. Om zich te kunnen verplaatsen in het kind en zijn gevoelens te benoemen, is het van belang dat een ouder beschikt over empathisch vermogen (Petterson, et al., 2017).

"Je zoekt vaak je grenzen op. We hebben dan strijd, maar we praten het achteraf altijd uit. We zijn beiden behoorlijk temperamentvol dus ook in het goed maken! We kunnen goed ruzie maken en maken het ook weer goed!"

Moeder in brief aan peuter

Conclusie en aanbevelingen

De belangrijkste conclusies uit dit onderzoek zijn dat de onderzoeksgroep het ouderschap als prettig ervaart. Zij hebben momenteel geen behoefte aan professionele steun, maar geven wel aan behoefte te hebben aan meer rust en vrije tijd. Daarnaast geven zij aan veel steun en erkenning vanuit hun sociale netwerk te ervaren.

De belangrijkste aanbeveling betreft het uitvoeren van een vervolgonderzoek waarbij in kaart wordt gebracht wat ouders precies verstaan onder het verkrijgen van meer rust en ontspanning en hoe het lectoraat hier aan kan bijdragen. Omdat de ondervraagde ouders onderdeel uitmaken van een selecte homogene doelgroep is de uitkomst van dit onderzoek niet representatief voor de gehele ouderpopulatie met een kind in de leeftijd van drie jaar. Hieruit vloeit de aanbeveling om dit onderzoek opnieuw uit te voeren maar dan bij een bredere doelgroep, denk hierbij aan ouders met een andere nationaliteit, alleenstaande ouders en ouders met een lager opleidingsniveau.