De kunst van het geluk in het ouderschap

30jun

Ouderschapsbeleving en ouderlijk welzijn van gescheiden ouders met kinderen in de leeftijd acht tot twaalf jaar.

Door:	Tessa Dusch en Annemiek IJtsma
Opleiding:	Maatschappelijk Werk en Dienstverlening
Maand en jaartal:	juni 2015
Project/thema	Ouderschapsbeleving en ouderwelzijn van gescheiden ouders

Geluk is niet de afwezigheid van problemen maar het vermogen om er mee om te gaan

Motto van de scriptie

Het lectoraat ‘Ouderschap en Ouderbegeleiding’ van Hogeschool Leiden doet onderzoek voor het Centrum Jeugd en Gezin (CJG). Het lectoraat onderzoekt wat ouderschap voor ouders betekent, waar ouders behoefte aan hebben en op welke manier professionals en de samenleving ouders kunnen ondersteunen. Omdat een gescheiden ouder meer risico loopt om een kwetsbare ouder te worden en er mogelijk meer behoefte is aan ondersteuning op het gebied van vaardigheden en taken binnen het ouderschap, is het van belang om te weten hoe deze ouders het ouderschap beleven en wat kan bijdragen aan hun ouderlijk welzijn. Om hier antwoord op te vinden is de volgende hoofdvraag opgesteld: Hoe beleven gescheiden ouders in de interpretatiefase met kinderen van acht tot en met twaalf jaar oud het ouderschap en wat draagt bij aan het ouderlijk welzijn van de gescheiden ouder?

Ouderschapsfasen, ouderschap en welzijn

Galinsky (1981) heeft onderzoek gedaan naar de ontwikkeling in het ouderschap vanuit het perspectief van ouders. Binnen dit onderzoek kwam zij tot zes verschillende fases binnen het ouderschap. Deze fases zijn als volgt: voorstellingsfase (zwangerschap), voedingsfase (0-2 jaar), autoriteitsfase (2-5 jaar), interpretatiefase (5-12 jaar), interafhankelijkheidsfase (adolescentie) en vertrekfase (als het kind het ouderlijk huis verlaat). Het onderzoek van Tessa en Annemiek heeft zich beperkt tot de interpretatiefase en de vaardigheden en taken van het ouderschap die bij deze fase horen.

De World Health Organisation (WHO) omschrijft het welzijn van een individu als: een toestand van welzijn waarin een individu bewust is van zijn of haar eigen mogelijkheden en kan omgaan met de stressoren van het leven. Hij of zij kan productief en vruchtbaar werken en is in staat om een bijdrage te leveren aan zijn of haar gemeenschap (Bohlmeijer, e.a, 2013: 18). Deze definitie bevat drie componenten van welzijn: de subjectieve ervaring (emotioneel welzijn), het effectief functioneren van de ouder in de zin van zelfrealisatie (psychologisch welzijn) en het effectief functioneren in de samenleving (sociaal welzijn) (Bohlmeijer, e.a, 2013: 18).
Mogelijk kan niet elke ouder voldoen aan de doelen die opgesteld zijn vanuit de WMO. Dit verhoogt het risico tot een kwetsbare ouder. Een kwetsbare ouder is een persoon die niet zelfredzaam is en daardoor niet in staat is tot maatschappelijke participatie (invoering WMO, 2014). Van den Broek ziet de positie van een gescheiden ouder als risicofactor. De verklaring hiervoor is dat als ouders de zorg en opvoeding niet kunnen delen met een partner, dit kan leiden tot stress en spanningen, wat mogelijk van invloed kan zijn op de kwaliteit van de opvoeding. Het feit dat een ouder gescheiden is, maakt een ouder nog niet kwetsbaar, wel verhoogt dit het risico om kwetsbaar te worden (Van den Broek, 2012).

Onderzoeksmethode

Om antwoord te krijgen op de hoofdvraag zijn er gegevens verzameld aan de hand van een kwalitatief onderzoek. Dit onderzoek heeft zich gericht op gescheiden ouders met kinderen in de leeftijdsfase acht tot en met twaalf jaar. Er zijn vijftien gescheiden ouders geïnterviewd, 14 moeders en 1 vader. De vragen zijn gesteld aan de hand van open ondervraging, waarbij de vragenlijst semigestructureerd is. Er is gebruik gemaakt van een topiclijst die is opgesteld aan de hand van literatuuronderzoek. De topiclijst is toegespitst op het ouderschap en het welzijn.

Twijfels, maar bovenal positieve ouderervaringen

Uit de resultaten kan geconcludeerd worden dat de respondenten zich bewust zijn van de vaardigheden die een ouder nodig heeft in het ouderschap. Ouders denken na over het stellen van grenzen, veiligheid bieden, verwachtingen hebben en eisen stellen aan het kind. Zij zijn in de interpretatiefase bewust bezig met het anticiperen en evalueren van hun rol als ouder, de betrokkenheid bij hun kind en de veranderende relatie richting puberteit. Daarbij beleven gescheiden ouders meer positieve emoties in de interpretatiefase dan negatieve.

Het merendeel van de gescheiden ouders ervaart een gevoel van tevredenheid over hun rol als ouder. Daarbij geven de ouders aan op een aantal punten te twijfelen en te zoeken naar balans. Daarbij ervaren gescheiden ouders ook twijfelende gedachten, omdat zij het moeilijk vinden om een balans te vinden in wat zij wel en wat zij niet vertellen aan hun kinderen. Zo geeft een moeder aan:

“Het leven is geen sprookje. Je moet het erover hebben met je kinderen. Maar om hierin een balans te vinden is wel moeilijk. Een grens trekken in wat vertel je wel en niet.”

Moeder

Deel uitmaken van een gemeenschap geeft goed gevoel

Voor een goede psychische en sociale welzijnspositie is het belangrijk dat gescheiden ouders het gevoel hebben dat zij deel uitmaken van een gemeenschap en een beroep kunnen doen op een sociaal netwerk. Als het netwerk voldoet aan sociale zekerheid en affectie draagt dit bij aan het ouderlijk welzijn. Daarbij is het voor ouders wel prettig als de ouders ongeveer in dezelfde fase zitten:

“Ik kan mijn verhaal kwijt en er begrip is voor mijn situatie als gescheiden ouder”.

Moeder

“Het matcht al niet echt goed als jij het over beginnende puistjes hebt en de andere vriendin over luiers. Je merkt toch dat het een handicap is als je kinderen in net een andere fase zijn qua leeftijd”.

Moeder

Daarbij draagt het hebben van werk en/of vrijwilligerswerk ook bij aan het welzijn van de ouder, want zij geven aan dat zij hierdoor een gevoel van voldoening ervaren.

Complimenten krijgen belangrijk

Het hebben van persoonlijke doelen, zoals het bijleren en hobby’s oppakken en aandacht voor hun persoonlijke ontwikkeling naast het ouderschap bevordert het ouderlijk welzijn van een gescheiden ouder. Inzicht in hun positieve en negatieve eigenschappen als ouder en als persoon draagt bij aan het accepteren van de ouder als persoon. Zowel het geven als ontvangen van complimenten bevordert de zelfacceptatie en draagt bij aan een het ouderlijk welzijn.

“Het geeft je kracht. Zie je wel, je kan het wel alleen. Ik geef ze ook regelmatig aan mijn kinderen. Dat maakt mij sterker, niet alleen als ouder, maar ook als persoon.’’

Moeder

Aanbeveling: gebruik kernkwadrantenmodel en inventariseer netwerk

In de ouderbegeleiding raden Tessa en Annemiek professionals aan om het kernkwadrantenmodel in te zetten. Dit model maakt de ouder meer bewust van zichzelf aan de hand van kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën. Ze denken dat bewustwording de ouder eerder in staat stelt om de vaardigheden en taken van het ouderschap te beheersen, waardoor zij eerder een gevoel van balans zullen ervaren. Het beheersen van de vaardigheden en taken en het goed voelen bevordert de eigen kracht, waardoor hun zelfredzaamheid vergroot. Het is aan de professional om in de ouderbegeleiding te kijken welke functie het sociale netwerk van de gescheiden ouder vervult en te kijken waaraan zij nog behoefte hebben. Door deze aspecten in de toekomst te combineren zal dit het ouderlijk welzijn van de gescheiden ouder ten goede komen.

Ga terug naar het scriptieoverzicht