Hogeschool Leiden

Verantwoording 2018

De verantwoording over 2018 van het lectoraat Ouderschap en Ouderbegeleiding over de bijdrage aan de beroepspraktijk en maatschappij, aan onderwijs en professionalisering en aan kennisontwikkeling. 

Beroepspraktijk en maatschappij

Er is actief en intensief contact met de beroepspraktijk. Met de gemeente Leiden wordt samengewerkt aan de projecten Leuker voor later en OuderTeam.nu. Zij subsidiëren een deel van de deze projecten en wij zorgen voor een regelmatige terugkoppeling van onderzoeksresultaten in de vorm van nieuwsbrieven, blogs, lezingen, artikelen en deskundigheidsbevordering.

Op basis van uitkomsten van het Leuker voor Later-onderzoek wordt onder andere jaarlijks een baby- en peutermarkt georganiseerd in samenwerking met het CJG, een inhoudelijke bijdrage geleverd aan het LOF-festival in samenwerking met JES Rijnland, aan websites van bijvoorbeeld Stichting Opvoeden.nl en ondersteunen we professionals die met ouders van jonge kinderen werken. Inmiddels zijn de kinderen uit dit onderzoek 4 jaar en gaan zij naar school. Een mooi moment op terug te blikken door een uitgebreide rapportage te schrijven en antwoord te geven op vragen zoals; Wat hebben we met het onderzoek bereikt voor het onderwijs en de beroepspraktijk en wat hebben we betekent voor de wetenschap? En een mooi moment om vooruit te kijken. Daarom worden op dit moment binnen de hogeschool gesprekken gevoerd met de faculteit Sociaal Werk & Toegepaste Psychologie voor de implementatie van Leuker voor Later in het hoger onderwijs. Dit heeft in 2018 duidelijk vorm en inhoud gekregen en wordt in 2019 geïmplementeerd in het tweede jaar Sociaal Werk in samenwerking met docenten. Studenten gaan een belangrijk deel van de interviews afnemen bij ‘onze’ Leuker voor Later-ouders. Op deze manier kunnen zij oefenen met gespreksvoering met ouders en het verrichten van kwalitatief onderzoek. Uitkomsten hiervan zullen, samen met studenten gepubliceerd worden en bekend gemaakt worden in de beroepspraktijk. De kwantitatieve data van het Leuker voor Later-onderzoek worden de komende periode geanalyseerd. Ook hierover zal gepubliceerd worden.

Voor dit onderzoek wordt samengewerkt met veel maatschappelijke organisaties zoals JES Rijnland, CJG, GGD en Stichting Opvoeden.nl.

Voor het project OuderTeam.nu wordt intensief samengewerkt met de gemeente Rotterdam, Leiden/Katwijk en de Achterhoek. Gemeenten subsidiëren OuderTeam.nu. Er zijn meerdere trainingen gegeven aan professionals die het programma aanbieden aan ouders. Na meerdere evaluaties en aanpassingen zijn in 2018 verschillende handleidingen hiervoor definitief gemaakt: twee voor trainers om professionals voor te bereiden op het geven van OuderTeam.nu (pre- en postnataal) en twee voor professionals die het programma aan ouders geven (pre- en postnataal). Naast deze handleidingen is een door Bernard van Leer gesubsidieerd digitaal aanbod OuderTeam.nu afgerond en definitief gemaakt. Samen met gemeente Rotterdam en verschillende organisaties zoals CJG en verloskundigenpraktijken is gewerkt aan een implementatieplan. Dit plan wordt gedeeld met andere gemeenten. De implementatie van het programma is in Rotterdam, Achterhoek, Leiden/Katwijk en België net van start gegaan. Daarom zijn er op dit moment nog niet veel onderzoeksresultaten. In 2019 zal een aanvraag geschreven worden voor in de databank van het NJi, met de intentie in aanmerking te komen voor het predicaat ‘Theoretisch onderbouwd’.

Binnen het LUMC zijn maatschappelijk werkers getraind in het geven van OuderTeam.nu aan kwetsbare (toekomstige) ouders, zoals ouders die zwanger zijn van een kindje met een geboren hartafwijking. We zijn vanuit het lectoraat actief bezig met het werven van ouders hiervoor.

In het kader van het project OuderTeam.nu is de lector gevraagd om in verschillende platforms te participeren, zoals Divorce Challenge i.s.m. VWS e.a. onder begeleiding van André Rouvoet. Dit platform is in 2018 getransformeerd naar Scheiden zonder Schade ook o.b.v. André Rouvoet. Een ander platform betreft het thema een veilige, gezonde en kansrijke start i.s.m. onder andere Bernard van Leer Foundation, NIP, NCJ en NJi en het lectorenplatform ‘kwetsbare (aanstaande) ouders en het jonge kind’. Ook is ze betrokken bij de Transformatie agenda Ouderschap.

In 2018 zijn we ook gestart met het nieuwe project Levensvaardigheden in onderwijs en opvoeding. In het kader van de OCW-subsidie Gelijke kansen op school en met ouders werken we onder andere samen met gemeente Leiden, Libertas, JES Rijnland, TOS, verschillende basisscholen en nemen we deel aan het gebiedsoverleg in de wijk. Voor het onderzoek gaan we in 2019 ouders, kinderen, wijkorganisaties en leraren bevragen over het versterken van de levensvaardigheden van kinderen en willen we in kaart brengen op welke manier ouders betrokken kunnen worden bij het aanleren van deze vaardigheden op school en in de wijk. Op basis van deze input gaan we een aanbod voor scholen en wijkorganisaties ontwikkelen en wellicht ook voor ouders thuis.

Tenslotte is er in 2018 een project Levensvaardigheden voor Studenten opgezet, dat deels bekostigd wordt door het College van Bestuur van Hogeschool Leiden. In het kader van dit onderzoek participeert de lector in Landelijke netwerkbijeenkomsten Studentenwelzijn, dat sinds kort is opgericht.

Regelmatig wordt de lector gevraagd lezingen te geven tijdens congressen of verhalen te houden tijdens vergaderingen, expertmeetings e.d. over uitkomsten van Leuker voor Later, het project OuderTeam.nu en Levensvaardigheden. We zijn zichtbaar voor de samenleving en worden zoals hierboven aangegeven regelmatig benaderd om te participeren in platforms. Vanuit het lectoraat leveren we bijdragen aan websites en factsheets van het NJi, Opvoeden.nl, aan het themadossier Ouderschap van het NCJ en leveren we teksten aan voor de herziening van de groeigids.  
Tenslotte adviseert het lectoraat politieke partijen en verschillende hulpverlenende instanties en schoolbesturen over ouderondersteuning en verschijnen lectoraatsinitiatieven regelmatig in kranten, tijdschriften en op Radio 1.

Ieder half jaar verschijnt er een nieuwsbrief van de activiteiten die we verrichten, de leukste nieuwtjes en weetjes. Deze nieuwsbrief is bestemd voor onze samenwerkingspartners, andere maatschappelijke organisaties en het onderwijs, waaronder de hogeschool.

Onderwijs en professionalisering

Veel van de onderzoeksresultaten en methodieken landen in het onderwijs van de opleidingen Sociaal Werk, Toegepaste Psychologie, Lerarenopleiding Basisonderwijs (pabo) en Verpleegkunde. Dit gebeurt door het geven van colleges, afstudeeropdrachten uit te schrijven en het aanbieden van stageplaatsen. Studenten sluiten dan bijvoorbeeld aan bij ons longitudinale onderzoek Leuker voor Later. Hiervoor verrichten studenten kwalitatief onderzoek; afnemen van semigestructureerde interviews met ouders of spelhuisbezoeken waar ouder en kind tijdens het spelen worden geobserveerd of kwantitatief onderzoek; analyseren van de vragenlijsten, met onderzoeksvragen zoals: wat is de invloed van het temperament van het kind op de partnerrelatie? En de mate waarin en de manier waarop werk-privé balans ouderwelzijn beïnvloedt. Effectieve interviewtechnieken die gebruikt worden in lectoraatsonderzoeken worden geïmplementeerd in de opleidingen Sociaal Werk/Toegepaste Psychologie. Een grote (vervolg)stap is de implementatie van het onderzoek Leuker voor Later in het onderwijs (zie onder kopje beroepspraktijk en maatschappij).

Op basis van uitkomsten van het Leuker voor Later-onderzoek is, is samenwerking met het lectoraat Residentiële Jeugdzorg, een thuisklimaatlijst ontwikkeld. Deze lijst kan gebruikt worden door de beroepspraktijk en in het onderwijs. In 2018 hebben de eerste analyses plaatsgevonden, in 2019 zal dit verder worden uitgewerkt en resulteren in een publicatie en onderzocht worden wat deze thuisklimaatlijst kan betekenen voor studenten van de hogeschool. Verder is samen met docenten Sociaal Werk de collegereeks Ouders aangepast voor de nieuwe opleiding Sociaal Werk.

Alle samenvattingen van scripties hebben we op onze website gezet, zodat de beroepspraktijk, docenten en studenten weten wat voor onderzoeken we doen en op welke thema’s studenten bij ons kunnen afstuderen.

In het kader van het onderzoek levensvaardigheden voor studenten wordt intensief samengewerkt met honoursstudenten. Zij ontwikkelen samen met het lectoraat een Levensvaardighedenspel, gebaseerd op een Levensvaardighedenspel dat voor ouders is ontwikkeld. Dit spel gebruiken studenten als middel om hun medestudenten te interviewen. Uitkomsten van dit onderzoek worden zichtbaar op een nieuw ontwikkelde website (Skills4Students). De honoursstudenten hebben tijdens het onderwijsfestival ontwerpprincipes van Hogeschool Leiden samen met het lectoraat een workshop over levensvaardigheden voor studenten verzorgd. Voor dit onderzoek neemt de lector interviews af onder ongeveer 30 docenten over de levensvaardigheden van studenten. Ook deze resultaten zullen zichtbaar worden op de nieuwe website. Voor deze website is een docent-onderzoeker bezig met het maken van een overzicht (review) van bestaande effectieve levensvaardighedenprogramma’s die betekenisvol kunnen zijn voor studenten van Hogeschool Leiden.

In 2019 wordt onderzocht op welke manier het lectoraat structureel kan aansluiten bij de opleidingslijn ‘levensloop psychologie’ van de opleiding Toegepaste Psychologie. In 2019 zullen hiervoor gesprekken plaatsvinden.

Kennisontwikkeling

Er is een internationaal artikel gepubliceerd over uitkomsten van het Leuker voor Later-onderzoek dat samen is geschreven met een docent-onderzoeker SW/TP. Verder is een artikel geaccepteerd over levensvaardigheden voor adolescenten dat geschreven is met TNO en de HHS. Ook zijn uiteenlopende artikelen geschreven voor in boeken, populaire tijdschriften, vakbladen, blogs, etc. en verschenen er diverse artikelen in kranten en vonden optredens plaats voor Radio 1. Via Facebook, Twitter en LinkedIn verspreiden we uitkomsten van ons onderzoek en maken we nieuwe initiatieven bekend.

De uitkomsten van het Leuker voor Later-onderzoek worden gebundeld in een rapport, dat in 2019 verschijnt. Dit rapport zal naar de gemeente Leiden en belangstellenden verstuurd worden. Een andere uitkomst van dit onderzoek is een boekje ‘Ouderschap is jongleren’ dat door uitgeverij SWP uitgegeven gaat worden. Auteurs zijn een docent-onderzoekers en de lector. Verder wordt in 2019 weer een baby en peutermarkt georganiseerd in samenwerking met de gemeente Leiden en CJG voor Leuker voor Later-ouders en belangstellenden. Ook worden uitkomsten tijdens lezingen verspreid.

In 2018 zijn de resultaten van het pilotonderzoek naar OuderTeam.nu beschreven in een conceptrapport, dat in 2019 gepubliceerd zal worden (kwalitatief onderzoek). In 2019 zal ook een aanvraag bij het NJi ingediend worden. Hiervoor gebruiken we de procesevaluatie en zullen we indienen voor het predicaat ‘Theoretisch verantwoord’. Op basis van dit onderzoek zijn aanpassingen aangebracht in het programma. Voor dit aangepaste programma zijn verschillende professionals getraind die het programma inmiddels geven en gaan geven. In 2019 gaat het effectonderzoek naar het programma OuderTeam.nu van start (kwantitatief onderzoek). Dit houdt in dat ouders die de training van professionals ontvangen een vragenlijst invullen voordat ze met de training starten. Direct en een half jaar na de training vullen ouders dezelfde vragenlijsten weer in, zodat we de effecten van het programma op korte en midden lange termijn kunnen meten. Het onderzoeksdossier dat in 2018 bij METC is ingediend voor onderzoek en implementatie van OuderTeam.nu in het LUMC is goedgekeurd. We hebben de maatschappelijk werkers binnen het LUMC inmiddels getraind. De implementatie van het programma vindt plaats in 2019, zodra er voldoende ouders zich hebben aangemeld voor de training. Ook hier zal een effectmeting plaatvinden.

Er is op dit moment in de samenleving veel behoefte aan kennis op het gebied van ouderschap en partnerschap. We merken dit aan het aantal vragen dat we krijgen voor publicaties en lezingen, in binnen en buitenland. Een voorbeeld hiervan is een vraag vanuit het Hoger instituut voor Gezinswetenschappen in Brussel voor een bijdrage voor in een boek over OuderTeam.nu (‘partners in tijden van ouderschap’) en hierop volgend een lezing tijdens De dag van het Gezin in Brussel. Ook uit zich dit in het aantal lezingen dat de lector over dit thema heeft gegeven en bijdragen aan platforms, zoals Scheiden zonder Schade.

In 2017 is een instrument/vragenlijst Levensvaardigheden voor Ouders ontwikkeld en gepubliceerd in een internationaal tijdschrift. Dit instrument wordt gebruikt tijdens gesprekken met ouders en brengt in kaart waar ouders sterk in zijn en waar ze ondersteuning in zouden willen. Deze vragenlijst hebben we aangeleverd voor de databank van het NJi. Deze is geaccepteerd. In 2018 hebben we contact gezocht met een uitgever om te onderzoeken of de vragenlijst, inclusief de handleiding, uitgegeven kan worden. Hierover vinden op dit moment gesprekken plaats.

Het programma Levensvaardigheden voor het voortgezet onderwijs (VO) staat in de databank van het NJi onder het kopje ‘effectief volgens eerste aanwijzingen’ en in de databank van het RIVM onder het kopje ‘effectief’. Dit programma wordt gebruikt als basis voor het OCW-project ‘Gelijke kansen op school en met ouders’, waarin we de levensvaardigheden van kinderen willen versterken. Voor dit project bieden we levensvaardigheden niet aan middels een schoolprogramma, maar gaan we eerst in gesprek met de doelgroepen; leerlingen, ouders, wijkorganisaties en leraren (kwalitatief onderzoek). Daarna wordt een interventie op maat gemaakt, waarin een samenwerking op het thema levensvaardigheden tussen ouders, wijk en school centraal staat.

Over het thema Levensvaardigheden voor Studenten zijn in 2018 al de nodige lezingen gehouden. Vragen die centraal staan zijn: hoe kunnen we de Levensvaardigheden van Studenten bevorderen en op wat voor manier kunnen en willen we investeren in positief een leer én leefklimaat; in hoeverre is het wenselijk en effectief om ouders bij het hoger onderwijs te betrekken? In 2019 zullen uitkomsten van het onderzoek levensvaardigheden voor studenten dat plaatsvindt op Hogeschool Leiden kenbaar gemaakt worden via een website speciaal ontwikkeld voor dit project.

In 2018 zijn rond de 45 lezingen gehouden over ouderschap, opvoeden, levensvaardigheden, partnerschap, uitkomsten leuker voor later onderzoek en inhoud OuderTeam.nu. Deze lezingen vonden plaats verspreid over het hele land tijdens congressen en voor verschillende organisaties zoals NJi, OCW, Academische werkplaatsen, verschillende basisscholen en Divorce Challenge voor politieke partijen. Verder zijn diverse trainingen en workshops verzorgd door de lector, vaak in samenwerking met één van de docentonderzoekers. Naar aanleiding van een gepubliceerd artikel in een internationaal tijdschrift zijn we gevraagd een lezing tijdens een internationaal congres, het EARA-congres, te houden over het thema ‘How the parent-adolescent relationship affects well-being in Dutch parents’. We hebben dit in samenwerking met de KU Leuven gedaan.

Samen met lector Anne Krabbendam van het lectoraat Sociaal Werk in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie is een RAAK-aanvraag ingediend (samenwerking met gezinnen in de klinische jeugdpsychiatrie). Deze is eind 2018 gehonoreerd.

Onderzoek

Leuker voor later 

We volgen ouders vanaf het moment dat zij zwanger zijn door het afnemen van vragenlijsten en huisbezoeken (interviews en ouder/kind-observaties). De oudste kinderen zijn inmiddels 4 jaar oud. We zijn geïnteresseerd in vragen zoals: wat hebben jullie nodig? Wat vinden jullie belangrijk? Wat willen jullie weten en kunnen? Antwoorden op deze vragen zijn betekenisvol gebleken voor (toekomstige) professionals die met ouders werken of gaan werken en voor de ouders zelf. We koppelen onderzoeksresultaten regelmatig terug. Dit landt in het onderwijs, het beroepenveld, de samenleving en de politiek. Op dit moment zijn we bezig om het onderzoek te implementeren in het onderwijs. Het gaat om tweedejaars studenten SW. Hiervoor werken we samen met een aantal docenten SW.

OuderTeam.nu 

Investeren in de samenwerkingsrelatie tussen partners voordat zij ouders zijn en vlak daarna heeft een positieve invloed op de ontwikkeling van ouder en kind. Penn State University heeft hiervoor een effectief programma ontwikkeld. In samenwerking met hen is dit programma in Nederland vertaald, aangepast aan de Nederlandse situatie en geïmplementeerd. Ook is het programma in samenwerking met de Bernard van Leer Foundation gedigitaliseerd. Op dit moment is het programma uitontwikkeld en worden landelijk trainingen aangeboden en wordt het programma geëvalueerd.

Levensvaardigheden op school en ouderbetrokkenheid

Vanuit de samenleving en de pabo krijgen we regelmatig vragen over het versterken van de relatie tussen ouders en school: wat zijn effectieve manieren om met ouders in gesprek te gaan? Hoe kunnen ouders vanuit school ondersteund worden? Op basis van input van professionals en ouders hebben we een training ‘professioneel samenwerken met ouders’ ontwikkeld. Verder begeleiden we scholen bij het versterken van ouderbetrokkenheid en hebben we een instrument Levensvaardigheden voor Ouders ontwikkeld. Dit instrument wordt gebruikt tijdens gesprekken met ouders en brengt in kaart waar ouders sterk in zijn en waar ze ondersteuning in zouden willen hebben. Het instrument bestaat uit een vragenlijst en een levensvaardighedenspel. De eerste stappen om ook kinderen te ondersteunen in hun levensvaardigheden is gezet.  

Levensvaardigheden in onderwijs en opvoeding

Het lectoraat zal zich in toenemende mate gaan richten op het onderwerp het versterken van levensvaardigheden in onderwijs en opvoeding. In 2018 zijn we hier actief mee begonnen. Van OCW hebben we een subsidie gekregen om met het vierjarige project Gelijke kansen op school en met ouders aan de slag te gaan. Hiervoor inventariseren we hoe kinderen van groep 1 tot en met 8 hun leefwerelden ervaren (thuis, in de wijk en op school) en wat zij aan levensvaardigheden nodig hebben. Ook bevragen we ouders, wijkorganisaties en leraren over hun eigen behoeften en de levensvaardigheden van (hun) kinderen; wat vinden jullie zelf moeilijke sociale en emotionele situaties ten aanzien van de kinderen? Wat vinden (jullie) kinderen moeilijke situaties? Welke levensvaardigheden zetten kinderen wel of juist niet in en wat hebben zij volgens jullie nodig op dit gebied? Na deze inventarisatie wordt voor de kinderen, ouders, leraren en wijkorganisaties een aanbod ontwikkeld dat aansluit bij de behoefte van de wijkbewoners en ingezet kan worden op scholen en in de wijk om de levensvaardigheden van kinderen te versterken. Op deze manier worden in het aanbod de verschillende leefwerelden van kinderen meegenomen.

Levensvaardigheden voor Studenten (Skills for Students)

Het lectoraat is gestart met het project Levensvaardigheden voor Studenten met als doel, studenten te ondersteunen in het omgaan met dagelijkse taken en uitdagingen in het studentenleven en hiermee hun welzijn en studiesucces te vergroten. Het studiesucces van Nederlandse hbo-studenten daalt namelijk al jaren en mentale gezondheid speelt hierbij een belangrijke rol: steeds meer studenten ervaren stress, depressieve gevoelens en vermoeidheid. Eén op de drie studenten heeft zelfs een verhoogd risico op een burn-out. Studenten worstelen met het in de lucht houden van alle ballen. Ook worden zij gezien en benaderd als volwassenen, terwijl uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zij nog ondersteuning nodig hebben bij het gemotiveerd blijven en doorzetten na de zoveelste herkansing of tegenvallende stage. Het versterken van hun levensvaardigheden, zoals leren omgaan met spanningen, versterken van zelfsturing en plannen en organiseren kunnen ertoe bijdragen dat studenten mentaal gezonder zijn en dat zij zich beter staande houden in sociale situaties. Binnen dit project wordt een levensvaardighedenspel gebruikt om te inventariseren welke levensvaardigheden voor studenten (minder) belangrijk zijn, wat docenten/decanen hierin betekenen of zouden kunnen betekenen, welke initiatieven er bestaan en wat er mogelijk nog ontwikkeld zou kunnen worden. Dit spel is een aanpassing van het levensvaardighedenspel van ouders. 

Naar informatie over onderzoek