Lector Gerdo Kuiper spreekt op juridisch symposium ‘Lessen Toeslagenaffaire’
20 oktober 2021 - Afgelopen week heeft Gerdo Kuiper, lector Recht & Rechtvaardigheid binnen het Kenniscentrum Duurzaam Organiseren, gesproken op een symposium over de Toeslagenaffaire.
Tijdens zijn toespraak ging hij dieper in op het rechtsstatelijk evenwicht tussen rechtsgelijkheid en maatwerk, rechtsethiek, het moreel kompas en moreel beraad. De instrumenten die Gerdo aanreikte maken de kans op het ontstaan van affaires zoals de Toeslagenaffaire een stuk kleiner.
Door de Toeslagenaffaire belandden veel mensen geheel onterecht in financiële problemen door terugvorderingen en boetes. Lector Gerdo Kuiper van het lectoraat Recht & Rechtvaardigheid binnen het Kenniscentrum Duurzaam Organiseren gaf aan hoe het moreel kompas, rechtsethiek en moreel beraad kunnen helpen om zulke affaires in de toekomst te voorkomen of in ieder geval te beperken.
Meerdere perspectieven
Gerdo vindt dat het voor iedereen die dagelijks beslissingen moet nemen die grote gevolgen kunnen hebben voor de levens van burgers noodzakelijk is om na te denken over het eigen morele kompas. Voordat beslissingen worden genomen, is het belangrijk om na te denken over vragen als: wat zijn de gevolgen voor de burger?, wat is de (morele) norm waaraan getoetst moet worden?, welke belangrijke waarden/deugden zijn in het geding? Niet alleen daarover nadenken, maar ook dit in teamverband bespreken is noodzakelijk. Meerdere perspectieven binnen een casus kunnen er namelijk voor zorgen dat er evenwichtigere en daarmee rechtvaardigere besluiten worden genomen.
“Het gaat om een rechtsstatelijk evenwicht tussen enerzijds traditionele waarden als rechtsgelijkheid en rechtszekerheid en anderzijds maatwerk en de menselijke maat. Om dit evenwicht te bereiken zijn deze verschillende perspectieven nodig. Juist vanwege deze verschillende perspectieven is het wenselijk en nastrevenswaardig om dit met verschillende collega's te doen in bijvoorbeeld een moreel beraad”, aldus lector Kuiper.
Een vorm van moreel beraad belichtte Gerdo aan de hand van een stappenplan dat op vele casussen van toepassing is.
- Benoem ethische dilemma’s
- Bespreek handelingsalternatieven
- Bepaal belangen en betrokkenen
- Bepaal normen en waarden
- Afwegen handelingsalternatieven
- Afgewogen keuze maken na toetsing aan ethiek (gevolgen-, plichts- en deugdenethiek)
Op basis van intervisies of collegiaal overleg (moreel beraad) met dit of een vergelijkbaar stappenplan hadden ambtenaren bij de Belastingdienst of de rechters die over deze zaken moesten beslissen mogelijk tot hele anderen handelswijzen of beslissingen gekomen en had de Toeslagenaffaire voorkomen kunnen worden of tenminste beperkt gebleven (zie ook het rapport ‘Recht vinden bij de rechtbank; lessen uit kinderopvangtoeslagzaken’.)
Over het lectoraat Recht & Rechtvaardigheid
Het lectoraat Recht & Rechtvaardigheid richt zich op praktijkgericht juridisch en sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Onderzoek naar actuele en voor het beroepenveld relevante vraagstukken worden geïnitieerd, gestimuleerd en uitgevoerd. Deze vraagstukken zijn enerzijds gericht op het juridische, namelijk het ‘Recht’ en anderzijds op het normatieve ‘Rechtvaardigheid’. De concrete invulling van ambitie vindt plaats in verschillende labs: LivingLAB, Omgevingswet Zuid Holland, Legal Tech & Design LAB, PrivacyLAB, IE-LAB, Werk & Zorg LAB, en het Access to Justice LAB. Binnen deze labs wordt nauw samengewerkt met het werkveld, docenten en studenten om onderzoek te doen naar relevante en actuele vraagstukken.
Over het Kenniscentrum Duurzaam Organiseren
Het Kenniscentrum Duurzaam Organiseren is een initiatief van de faculteit Management en Bedrijf van Hogeschool Leiden. Ook bundelen de vijf lectoraten van de faculteit de krachten om bij te dragen aan het gemeenschappelijke thema. Dit zijn het lectoraat Diversiteit, lectoraat PR & Transparantie, het lectoraat Recht & Rechtvaardigheid, en de nieuwe lectoraten Contextueel Veranderen en Duurzaam & Circulair Ondernemen. De onderzoeksresultaten van het kenniscentrum dragen bij aan de ontwikkeling van kennis en vaardigheden van studenten. Vice versa wordt het onderzoek uitgevoerd in samenwerking met studenten, docenten en bedrijven. Het doel is om op deze manier een bijdrage te leveren aan het duurzaam en multidisciplinair denken van studenten, docenten en organisaties.